2024’teki farklı NFT türleri: NFT çeşitleri ve kullanım alanları

Nitelikli fikri tapular (NFT), kaydının blok zincirinde tutulduğu dijital eserlerdir. Kripto para birimleri gibi NFT türleri de oldukça çeşitlidir ve hem Türkiye’de hem de dünyada birçok farklı kullanım durumuna sahiptir.

Dijital sanat eserlerinden oyun içi varlıklarına kadar geniş bir yelpazeye yayılan NFT’ler, her geçen gün daha fazla alanda kendine yer edinmektedir. Bu süreçte, NFT’lerin teknolojik altyapısı ve kullanım alanları da büyük bir evrim geçirerek daha işlevsel hale gelmekte. 2024’te farklı NFT türleri doğuşuna ve mevcut türlerin gelişimine tanıklık ediyoruz.

En popüler NFT türleri hangileri?

Teknoloji geliştikçe NFT nedir ve çeşitleri nelerdir popüler sorular arasında yer almakta. Bütün varlıklar NFT’ye dönüştürülebilse de bazı popüler türler bulunmaktadır.

Popüler NFT çeşitleri arasında sanat, müzik, oyun, metaverse ve meme NFT’leri bulunur. Bunlar Web3 ve merkeziyetsiz finans (DeFi) gibi sektörlerde kullanılabilir.

Sanat NFT’leri

NFT türleri denince akla ilk olarak sanat eserleri gelebilir. Çünkü yıllar önce yaşamış birçok değerli sanatçının ortaya çıkardığı sanatların dijitale çevrildiği görülmüştür. Sanat NFT’leri ikiye ayrılabilir, bunlar:

• Dijital sanat: Bunlar, dijital ressamlar ve grafik tasarımcılar gibi sanatçılar tarafından yaratılan ve blockchain üzerinde saklanan eserlerdir.
• Fiziksel sanat eserlerinin dijital versiyonları: Gerçek dünyadaki sanat eserlerinin dijital kopyaları, sahiplik kanıtı olarak blok zinciri altyapısında NFT olarak satılmaktadır.

Örneğin; Leonardo Da Vinci’nin eseri Salvator Mundi, Christie’s New York’ta açık artırmada bugüne dek ödenen en yüksek fiyat olan 450,3 milyon dolar karşılığında satılmıştı. İsa’yı kristal bir küre tutarken gösteren tablo, uluslararası resim lisanslama şirketi Bridgeman Images iş birliğiyle ElmonX tarafından blok zinciri ağında kayıtlı dijital varlığa dönüştürüldü.

Müzik NFT’leri

Müzik NFT’leri, müzik dünyasında dijital varlıkların ve hakların blok zinciri teknolojisiyle temsil edilmesini sağlar. Sanatçılar ile hayranlar arasında yeni etkileşim yolları sunmayı hedefleyen bu tür ikiye ayrılabilir:

• Şarkılar ve albümler: Sanatçılar, müzik eserlerini NFT olarak yayınlayarak hayranlarına özel ve çeşitli içerikler sunabilir.
• Konser biletleri: Canlı etkinlik biletleri ve sanatçılarla tanışmak gibi özel deneyimler NFT’ler aracılığıyla satılmaktadır.

Rehberin hazırlandığı güne kıyasla New York çıkışlı Hip-Hop grubu Wu-Tang Clan’ın “Once Upon a Time in Shaolin” albümü, şifreli NFT’ler aracılığıyla kısmen halka açıktır (public). Albümün şu anki hak sahibi olan PleasrDAO, albümden 1 dolar fiyatla beş dakikalık bir parça yayınlamıştı. Bu, döneminde 2 milyon dolara satılan en pahalı müzik NFT’lerinden biridir.

Oyun NFT’leri

Oyun geliştiricileri, söz konusu teknolojiyi kullanarak oyun içi ekonomileri daha dinamik ve oyuncular için daha ödüllendirici hale getirebilir. Dolayısıyla Decentraland (MANA), Axie Infinty (AXS) veya The Sandbox (SAND) gibi 3 boyutlu sanal gerçeklik oyunları 2024 yılında popülerdir.

• Oyun içi varlıklar: Kostümler, eşya geliştirme araçları veya sandık gibi örnek gösterilebilecek oyun içi varlıklar NFT olarak satılarak oyunculara gelişmiş ve eğlenceli bir oyun deneyimi sunabilir.
• Dijital arazi ve mülkler: Metaverse oyunlarındaki sanal arazi ve mülkler NFT olarak alınıp satılabilir. Oyunculara oyun oynayarak para kazanma şansı tanınır.

Decentraland, 90.601 parsel araziden oluşan merkeziyetsiz bir sanal gerçeklik platformudur. Ethereum blok zinciri tarafından desteklenir ve oyuncular, arazi alıp satarak ticaret yapabilir. Aynı zamanda kullanıcıların Decentraland’deki sanal alanın sahipliğini temsil eden, bir ERC-721 tokenı LAND’i satın alabileceği, geliştirebileceği ve satabileceği bir dünyadır.

Metaverse NFT’leri

Metaverse NFT’leri, dijital ve sanal dünyaların ekonomisini ve kullanıcı deneyimini dönüştürme potansiyeline sahip olabilecek ürünlerdir. Bu tür sanat eserleri iki farklı alanda karşımıza çıkabilir, bunlar:

• Avatarlar ve kimlikler: Bu, kullanıcıların sanal dünyalarda kullanabileceği benzersiz avatarlar ve dijital kimlikleri içerir.
• VR entegrasyonu: Metaverse dünyası ve içeriğinde yer alabilecek NFT eserleri VR ile uyumlu olarak kullanıcı deneyimini artırır. Meta, eski adıyla Facebook bu konuda entegrasyonunu duyuran ilk büyük kurumsal şirketlerden biridir.

2021 yılında, İstanbul’un arsa parsel değeri 500 Türk Lirası’na dayanmıştı. Independent haberine göre, 3 yıl önce “Ovr” isimli oyun tabanlı metaverse platformunda, Türkiye’de 20.000, İstanbul’da 11.000’i aşkın parsel satıldı. Ovr, dünyanın 1,6 trilyon parsele bölündüğü bir sanal evreni temsil ediyordu.

Meme NFT’leri

Meme NFT’leri, internetin popüler kültüründe yer edinmiş mizahi veya dikkat çekici görsellerin bulunduğu şaka amaçlı paylaşımların blok zinciri teknolojisiyle temsil edilmesini sağlayan dijital varlıklardır. Meme coinleri yerine alternatif yatırım araçları olarak kabul edilir.

• Ticaret ve gelir: Meme NFT’leri, yaratıcılarının bu dijital varlıkları alıp satmasına olanak tanır. Yani meme oluşturucuları, eserlerini NFT olarak satarak gelir elde edebilir.
• Topluluk ve etkileşim: Meme NFT’leri, hayranlar arasında etkileşimi artırabilir. Kullanıcılar, sevdikleri ve güldükleri memelerin NFT’lerini satın alarak geliştirici ekip güçlü bir bağ kurabilir.

Dogecoin (DOGE) ve Shiba Inu (SHIB) gibi popüler kripto para birimleri sosyal medya şakalarından esinlenilerek üretilmiştir. Birçok popüler meme, NFT haline de getiriliyor ve pazar yerlerinde alıcı buluyor. 

Meme NFT projeleri örneği vermek gerekirse Doge, bir köpek cinsi olan Shiba Inu’nun fotoğrafına dayanır ve internetin en ünlü memelerinden biridir. Doge memesi NFT olarak satılarak milyonlarca dolar değerinde alıcı bulmuştur.

NFT’lerin geleceği var mı?

En popüler NFT türleri hangileri makalesinin sonuna yaklaşırken, bu sanat eserlerinin geleceği olup olmadığı oldukça merak konusudur. Yalnızca koleksiyonu yapılabilir dijital varlıklardan ibaret olmayan NFT’ler, fiziksel ve sanal dünyada çeşitli kullanım alanlarına sahip değerli varlıklardır.

Bu zamana kadar nitelikli fikri tapuların hem ucuz hem de inanılmaz fiyatlara satıldığı görülmüştür. Satılan en pahalı NFT ürünleri arasında; The Merge, Beeple’s Everydays: the First 5000 Days ve Clock eseri yer almakta. NFT’lerin geleceği hakkında net bir görüş sunulamasa da halen alıcısı ve meraklısı bulunmakta.

2024 yılı başlarında NBA takımlarından Dallas Mavericks’in sahibi ve aynı zamanda milyarder bir yatırımcı olan Mark Cuban, 2 yıllık bir aranın ardından toplamda 14 adet NFT’yi elinden çıkardı.

İlgili teknoloji bir süredir eskisi kadar revaçta olmasa da DappRadar tarafından sunulan veriler, NFT’lerin 2023’ün başından bu yana en iyi çeyrek performansını gösterdiğini ortaya koymuştur. Bu da demek oluyor ki, dijital sanat ürünleri henüz yarıştan ayrılmadı.

Türkiye’deki NFT kullanım durumları

Kaspersky’ın 2023 yılındaki araştırmasına göre NFT’ler Türkiye’de iyi tanınmakta ve nispeten popülerdir. Arsa yatırımına ek olarak, NFT’ler gayrimenkul ve araç tapularını saklama gibi alanlarda da kullanılabilir.

Örneğin “Emlaklira”, Türkiye’de ilk kez gayrimenkul yatırımını dijitalleştirdiğini ve bu sayede herkesin kolayca yatırım yaparak kazanca ortak olmasına imkân sağladığını iddia eden bir platform olarak karşımıza çıkmakta. Bu tarz platformların ne kadar güvenilir olup olmadığı, kullanıcı yorumlarıyla desteklenerek belirlenebilir.

Ek olarak NFT’ler, ülkemizde şehir planlanmasında veya ev adreslerini deprem riski taşıyanların tespitinin kolaylaştırılması adına nitelikli fikri tapu olarak saklama amacıyla yaygındır. 6 Şubat, 2023 tarihinde gerçekleşen Kahramanmaraş merkezli deprem sonrası Floki, çekirdek ekip arasında yapılan kapsamlı tartışmalardan sonra, bir NFT satışı yapmaya ve satıştan elde edilen gelirin %100’ünü Türkiye’deki deprem yardım çalışmalarına bağışlamaya karar verdiğini iletmişti. Yani dijital sanat ürünleri, bir yardım kampanyasına da dahil olabilmekte.

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından 2022 yılında hazırlanan bir araştırma raporuna göre, dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de NFT’lerin düzenleyici tarafı hala gelişmektedir. Türkiye’de yerleşik kişilerin işlem hacmindeki artışa rağmen, şu anda nitelikli fikri tapu işlemlerinin vergilendirilmesine ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamakta.

Özet

2024 yılında merkeziyetsiz eserler, sanat ve eğlenceden ticari ve eğitim alanlarına kadar geniş bir yelpazede yer bulmakta. Her geçen gün daha fazla yenilikle, NFT’lerin gelecekte daha fazla kullanım alanına sahip olması ve yeni NFT çeşitleri ortaya çıkması beklenebilir.

NFT türleri nelerdir merak edenler, nitelikli fikri tapu ticaretine başlamak veya yalnızca göz atmak isteyenler Blur, Rarible ve OpenSea gibi yüksek hacimli ve popüler pazar yerlerinde dolaşabilir. OpenSea, işlem hacmi ve hakimiyet açısından üçüncü sırada yer alsa da %12 pazar payı ile satışlara göre en baskın NFT pazar yeri olarak lider konumda.

Günümüzde NFT’ler metaverse, merkeziyetsiz finans, oyun ve Web3 gibi sektör ve teknolojilerin gerçekleşebilmesinde de önemli rol oynamakta. Umarız 2024 NFT türleri nelerdir rehber makalemiz, bu teknoloji hakkında yeni bir bakış açısı edinmenize yardımcı olmuştur.