Bitcoin Ponzi şeması: Sanal varlığın bilinmeyen yanları

Yüksek kâr elde etme şansı varmış gibi gösterilen ve yatırımcıları avlamayı amaçlayan Bitcoin ponzi şeması nedir? Tüm ayrıntılarıyla birlikte kriptoda ponzi şemasının detaylarını inceleyelim.

Bitcoin Ponzi şeması hakkında birçok farklı görüş vardır. Gotham’da Jim Gordon’ı oynayarak ün kazanmış aktör olan Ben McKenzie, karakterinden ilham alarak kripto paralarla mücadelesine başlayan isimlerin başında geliyor. McKenzie, kripto sektöründe açık sözlü bir eleştirmen olarak bilinir ve geçmişte “Easy Money: Cryptocurrency, Casino Capitalism, and the Golden Age of Fraud” adlı bir kitap yazmıştır.

Kitapta kripto paranın içsel bir değere sahip olmadığını ve manipülasyon için uygun olduğunu savunulur. 2023’te ABD Senatosu Bankacılık Komitesi önünde çıkarak sanal varlıkları “tarihin en büyük ponzi şeması” olarak adlandıran eleştirmen, sizce haklı mı? Bitcoin neden bir ponzi sistemi değildir, gelin anlatalım.

Ponzi şeması nedir?

Ponzi şeması, yeni yatırımcılardan gelen paranın yasal yatırımlar yoluyla kâr elde etmek yerine daha önceki yatırımcılara ödeme yapmak için kullanıldığı bir dolandırıcılık türüdür. Bu planlar insanları çekmek için yüksek getiri vadeder.

Özünde, daha önceki yatırımcılara yapılan ödemeleri karşılamak için sürekli yeni para akışı olduğu sürece devam eden bir piramit sistemidir. Yeni bir yatırımcı bulmak zorlaştığında da kaçınılmaz son olarak batarlar. Adını 1920’lerde böyle bir dolandırıcılıkla ünlenen İtalyan iş insanı Charles Ponzi’den alan dolandırıcılık türü, az önce de belirttiğimiz gibi piramitlere benzer.

Piramit ve ponzi şeması arasındaki temel fark nedir?

Piramit ve ponziler ortak noktalara sahip olsa da ayırt edicidir:

• Aralarındaki temel fark, ponzilerin yatırımlardan yüksek getiri vadetmeye odaklanması, piramitlerin ise katılımcılara işe aldıkları kişi sayısına göre komisyon sunmasıdır. Temel ürün veya hizmetlere sahip olabilirler, fakat odak noktaları genellikle katılım oranıdır.
• Her ikisi de devam etmek için sürekli yeni yatırımcıya ihtiyaç duyar ve yeni parayı daha önceki yatırımcılara vadedilen getirileri ödemek için kullanır.
• Her iki yöntem de meşru kârlar elde etmez ve doğası gereği sürdürülemez, yeni yatırımcıları işe almak zorlaştığında sonunda çöker. Kripto paralar her ikisine de benzetilmektedir.

Bitcoin ponzi şeması mıdır?

Sizce Bitcoin neden bir ponzi sistemi değildir? Bu zamana kadar okuduklarınız da düşünülürse, kripto para projelerinin ponzi şemasına benzediğini düşünebilirsiniz. Muhtemelen piyasa değerine göre en büyük dijital varlık olan Bitcoin’in (BTC) bir ponziye benzediği yönündeki iddiaların merkezinde olmasının nedeni de budur.

Eleştirmenler, Bitcoin’in değerinin tamamen ona yatırım yapmaya devam eden insanlara bağlı olduğunu savunuyor. Yatırım hızı yavaşlarsa Bitcoin piyasasının çökebileceğine inanılmakta.

Bu görüş, Bitcoin’in bir spekülasyon nesnesi olmanın ötesinde herhangi bir pratik kullanıma sahip olup olmadığı konusunda şüpheleri artırıyor.

İnsanlar genel olarak bu konuda ikiye bölünmüş durumdadır ve bazıları Bitcoin’in bir ponzi şeması olduğunu düşünürken, bazıları da bunu tamamen reddediyor.

Bitcoin ve ponzi şeması iddiaları

Yazılım mühendisi ve kripto eleştirmeni Stephen Diehl’ın 23 Aralık, 2023 tarihinde paylaştığı bir X (eski adıyla Twitter) gönderisinde, Bitcoin’in ponzi şeması olduğuna inandığını dile getirdi. Teknoloji ve diğer her şeyin yalnızca yasa dışı bahisler için bir pazarlama unsuru olduğunu da savundu.

The purpose of crypto has always been for a few insiders and hedge funds to rip off desperate (or stupid) retail investors who toss their money away into a rigged casino.

The tech and everything else is just marketing for the casino.

— Stephen Diehl (@smdiehl) December 22, 2023

Ek olarak Bitcoin’in en büyük kurumsal sahibi olan MicroStrategy’nin CEO’su Michael Saylor, Bitcoin’in sesli bir destekçisidir ve Bitcoin ponzi görüntüsü değildir diyenler arasında en üst sırada yer alır. Saylor, Bitcoin’in yasal bir dijital varlık olduğunu ve ponzi şeması olmadığını sık sık dile getiriyor.

Kripto sektöründe ponzi şeması örnekleri

Dijital varlıkların merkeziyetsiz yapısı, sahte tokenların yüksek getiri vadettiği fakat yatırımcıların fonlarıyla birlikte ortadan kaybolduğu bir ortamda potansiyel dolandırıcılıklar için bazı platformlar kullanılmıştır.

• OneCoin: Örneğin OneCoin, Ruja Ignatova ve Sebastian Greenwood ile birlikte kurulan Bulgaristan merkezli ve gelecek vadeden bir kripto para projesi olarak tanıtılan bir ponzi şemasıdır. Başlangıçta toplam 267,5 milyon dolar toplandığı projenin başındaki Ruja Ignatova, 2024 yılı itibarıyla çaldığı varlıklarla birlikte henüz bulunamadı.
• Bitconnect: 2016 ve 2018 yılları arasında faaliyet gösteren açık kaynaklı bir kripto para projesi olan Bitconnect de ponzi şeması olarak bilinir. Platform yöneticileri 16 Ocak, 2018 tarihinde platformu kapattı ve yerel tokenı BCC yaklaşık %92 değer kaybetti.
• FTX: 11 Kasım, 2022 tarihinde iflas başvurusunda bulunan ve sektörü bitmek bilmeyen bir ayı piyasasına sürükleyen kripto borsası FTX de ponzi olarak anılır. Fakat FTX’in iflas sebeplerinden en büyüğü, borsanın kurucusu Sam Bankman-Fried’in müşteri fonlarını kendi çıkarlarına harcamasıdır.

Tam anlamıyla ponzi olarak nitelendirilmese de Türkiye’de de benzer olaylar yaşanmıştır. Örneğin günümüzde tutuklu olan Faruk Fatih Özer, Thodex borsası üzerinden 2 milyar dolar çalmıştı.

Bitcoin neden ponzi şeması değildir?

Tüm bu örneklere rağmen dolandırıcılık ile gerçek kripto para projeleri arasındaki farkı anlamak önemlidir. Bitcoin ponzi şeması değildir fikri, onun sınırlı arzına odaklanıyor. Bitcoin farklıdır, çünkü sürekli yeni yatırım gerektiren ponzi şemalarından ayrı olarak maksimum 21 milyonluk maksimum arza sahiptir. Destekçiler, bu sınırın Bitcoin’in çalışma şeklini değiştirdiğini, değerini yalnızca yenileri getirmekten ziyade nadirliğe ve talebe dayandırdığını savunuyor.

Ponzi suçlamasına karşı bir başka savunma da Bitcoin’in merkeziyetsiz ağıdır. Bir blok zinciri sistemi üzerinde çalışan BTC işlemleri, dağıtık bir bilgisayar veya düğüm (node) tarafından doğrulanır ve kaydedilir. Bu da merkezi kontrol ihtiyacını ortadan kaldırır.

Ayrıca, blok zinciri teknolojisinin şeffaflığı, Bitcoin ağındaki her işlemin herkes tarafından her zaman görülebilmesini sağlar. Bu durum, ponzi şemalarının yatırımcıları ve yetkilileri kandırmak için kullandığı gizliliğin tamamen tersidir.

Volatilite açısından değerlendirildiğinde ise durum benzerdir. Ponziler ve piramitler genellikle gerçek olamayacak kadar iyi olan tutarlı getiriler vadederken, Bitcoin’in piyasa dalgalanmaları tahmin edilebilir olmaktan çok uzaktır. Günlük yatırımcıların bazen birkaç saat içinde yaşadıkları kazanç ve kayıpların inişli çıkışlı yolculuğunu düşünün. Böylesine düzensiz bir hareket, ponzinin istikrarlı görüntüsüne hiç uymuyor.

Riskler ve dikkat edilmesi gerekenler

Tüm kripto paralar ve ticaret platformları aynı düzeyde güvenlik sunmaz. Bazı yeni sanal varlıklar risklidir ve bu rehberde tartıştığımız ponzi dolandırıcılığına eğilimli olabilir. Ayrıca, tokenınızın kaybolması ya da çalınması durumunda herhangi bir güvenlik ağı bulunmadığından, yatırım yapmadan önce iyice araştırma yapıldığından emin olunmlalıdır.

Yıllık Finansal Kriptografi ve Veri Güvenliği konferansından alınan bir rapora göre, dolandırıcılık tehdidi kripto topluluğu içinde büyük bir yer tutuyor. Dolandırıcılar, forumları ve sosyal medya platformlarını sahte bağlantılarla spamlamaktan, planlarını desteklemek için birden fazla kullanıcı adı oluşturmaya kadar çeşitli taktikler kullanıyor.

Araştırma aynı zamanda, gerçek niyetlerini gizlemek için farklı takma adlar kullandığını gösteriyor. Dolandırıcılar ve potansiyel kurbanlar arasındaki etkileşimin artması, yasallığın yarattığı illüzyonu uzatma eğilimindedir.

Özet

Sonuç olarak, Bitcoin’in bir ponziye benzer şekilde işleyip işlemediği bir görüş meselesi olmaya devam ediyor. Her yatırım fırsatında olduğu gibi, bireyler dalgalı kripto dünyasına girmeden önce kapsamlı bir araştırma yapmalı ve dikkatli davranmalıdır.

Risklerin farkında olmak ve tartışmanın ayrıntılarını anlamak, yatırımcıların Bitcoin’in portföylerindeki rolü hakkında bilinçli kararlar vermelerine yardımcı olabilir.

SSS