Yen carry trade küresel piyasalarda nasıl bir çöküşe yol açtı?
Piyasaların 5 Ağustos’ta sarsılmasıyla birçok kişi şu soruyu sordu: Carry trade nedir? Bu finansal stratejinin nasıl kaos yarattığını ve küresel ölçekte yarattığı kayıpları makalemizde inceliyoruz.
5 Ağustos, 2024 tarihi son yılların en volatil günlerinden biri olarak tarihe geçecek; Piyasaların sarsıldığı, yatırımcıların nefeslerini tuttuğu ve milyarlarca doların sadece birkaç saat içinde silindiği bir gün oldu.
Kripto dünyasında ‘kara pazartesi’ olarak adlandırılan bu gün, büyük bir satış dalgasına sebebiyet verdi ve 4 Ağustos’ta 2,16 trilyon dolar olarak kaydedilen kripto para birimlerinin toplam piyasa değeri, 5 Ağustos’ta %18 gerileme yaşayarak 1,78 trilyon dolara kadar düştü.
Ancak satış dalgaları sadece kripto dünyasıyla sınırlı kalmadı. ABD’deki NASDAQ100, Birleşik Krallık’taki FTSE100 ve Türkiye’deki BIST 100 gibi hisse senedi endeksleri de sert düşüşler yaşadı.
Japonya’nın Nikkei225 endeksi ise en büyük darbeyi aldı ve tek bir işlem gününde %12,5’lik bir kayıpla 1987’den bu yana en keskin düşüşünü yaşadı.
Yaşanan piyasa karmaşasının, ABD resesyonu endişesi ve Batı Asya’da artan jeopolitik gerilimlere kadar çok sayıda nedeni olsa da bir faktör öne çıktı: Yen carry trade.
Yen carry trade kavramı karmaşık gibi görünebilir ancak küresel finansal sarsıntıya yol açan kaosu anlamak için büyük bir önem taşıyor.
Carry trade nedir ve piyasalar üzerinde nasıl bu kadar büyük bir etkiye sahip olabilir? Bu kavramı incelerken, detaylarını ele alalım ve piyasadaki kaosta ne derecede etkili olduğunu keşfedelim.
İçerik Tablosu
Carry trade nedir?
“Carry trade” başlangıçta anlaşılır olmayabilir ancak detaylarına girdiğinizde oldukça basit bir kavramdır.
Bir ülkeden çok düşük faiz oranıyla borç alıp, o parayı faiz oranlarının çok daha yüksek olduğu başka bir ülkede yatırım yaptığınızı hayal edin. Buradaki amaç şu; Düşük borçlanma maliyeti ile daha yüksek getiriler arasındaki farktan kazanç sağlamak.
Örneğin, genellikle çok düşük faiz oranlarına sahip bir para birimi olan Japon Yeni ile borç alıyorsunuz ve parayı Amerikan Doları’na çevirerek, daha yüksek faiz oranlarına sahip ABD’de yatırım yapıyorsunuz. Aradaki farktan elde ettiğiniz kazanç, traderların “carry” olarak adlandırdığı kavramdır.
Ancak mesele şu: Carry trade, sadece bir avuç trader’ın kullandığı rastgele bir strateji değil. Sınırlar arasında trilyonlarca doların hareket ettiği devasa dünya çapında bir strateji. Aynı zamanda, Japon Yeni gibi bazı para birimlerinin, günlük olarak büyük miktarlarda işlem görmesinin nedenlerinden biridir.
Carry trade’ler küresel finansal piyasaları üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir. Popüler hale geldiklerinde, daha yüksek getiri sunan para birimlerinin değerini yükseltebilirler.
Yatırımcılar carry trade pozisyonlarını kapattıklarında, tıpkı yakın zamanda yen’de gördüğümüz gibi, piyasada keskin hareketlere yol açabilir.
Carry trade ne demek sorusunu yanıtladıktan sonra, şimdi birkaç örnekle bunu daha detaylı anlayalım.
Carry trade örnekleri
- Japon Yeni’ni %0,1 faizle borç alarak, Avustralya Doları’na çevirip %5 getiri sunan tahvillere yatırım yapan bir yatırımcı, faiz oranlarındaki farktan kâr elde etmeyi hedefler.
- %0,5 faizle İsviçre Frangı kredisi alan bir yatırımcı, Türk Lirası’na çevirip, gayrimenkule yatırım yaparak daha yüksek getiri elde etmeye çalışır ancak daha yüksek getiri elde ederken kur dalgalanmalarını da göz önünde bulundurur.
- Düşük faiz oranlı Euro borcu alan bir yatırımcı, Brezilya tarım hisselerine yatırım yaparak Brezilya’nın güçlü ihracat büyümesinden yüksek kazanç elde etmeyi hedefler.
- %2 faizle ABD Doları kredisi alarak, Hindistan Rupisi’ne çevirip yüksek getirili Hint kurumsal tahvilleri satın alan bir yatırımcı, daha iyi getiri sağlarken döviz oynaklıklarını kontrol etmeye çalışır.
- Düşük faizli İngiliz Sterlini alan bir yatırımcı, Güney Afrika madencilik hisselerine yatırım yaparak artan emtia fiyatlarından kazanç sağlamayı hedefler ancak para biriminin volatilitesine dikkat eder.
Carry trade ne işe yarar?
Artık carry trade’in ne olduğunu bildiğimize ve carry trade örnekleri de incelediğimize göre, nasıl çalıştığını bu başlık altında inceleyelim.
Bir trader olduğunuzu ve %0,5 gibi düşük bir faiz oranı ile Japon Yeni’ni borç alma imkânına sahip olduğunuzu düşünün. 1 milyon yen borç alıyorsunuz ve ardından yenleri Türk Lirası’na çeviriyorsunuz.
Parayı çevirme sebebiniz, Türkiye’de %1,2 faiz oranı sunan tahvillere yatırım yapabileceğinizi bilmenizdir. Böylece Türk Lirası ile Türkiye’de tahvil satın alırsınız.
İşte olay burada başlar; Borçlandığınız yen için sadece %0,5 faiz ödüyorsunuz ancak Türkiye tahvillerinden %1,2 kazanıyorsunuz. Aradaki fark olan %0,7, sizin kârınızdır. Bu, carry trade’deki “carry”dir.
Bazı insanlar ise borç alınan fonları hisse senetlerine de yatırarak daha yüksek getiriler elde etmeyi amaçlar.
Aldığınız 1 milyon yeni, Türk Lirası’na çevirdiniz ve Sabancı Holding veya Şişecam gibi bir şirketin hissesini satın aldınız.
Hisseler %10 değer kazanırsa, hisse senedi artışından elde ettiğiniz kârın yanı sıra, kredinizdeki düşük faiz oranından da yararlanmaya devam edersiniz.
Sabancı Holding hissesi %10 artarsa ve hisselerinizi satarsanız, hisse senedi kazancından elde edilen kâr, borçlandığınız yenin faiz oranından çok daha yüksek olabilir.
Ancak hisse senedi fiyatları düşerse veya yen, Türk Lirası’na karşı giderek güçlenirse kârlarınız hızla buharlaşabilir veya daha kötüsü, zarara dönüşebilir.
Dünyanın dört bir yanındaki traderlar, sadece yen ve dolar ile değil, her türlü para birimiyle carry trade yaparlar. Örneğin, İsviçre Frangı borçlanıp, Avustralya Doları’na yatırım yapmak popüler bir carry trade’dir.
Kilit nokta her zaman aynı: Düşük maliyetle borç alınacak bir para birimi bulmak ve daha yüksek getiri sağlayacak bir para birimine yatırım yapmak.
Carry trade’ler, piyasa koşulları uygun olduğunda getirileri artırdığı için popülerdir. Ancak aynı zamanda risk de içerirler. Bu yüzden bazıları, carry trade’leri “bir buharlı makinenin önünde bozuk para toplamak” gibi tanımlar. Kâr potansiyeli vardır ancak riskler de bir o kadar büyüktür.
Yen carry trade’in küresel piyasalara etkisi
Yen carry trade, Japonya’nın son derece düşük faiz oranları sayesinde yatırımcılar için popüler bir strateji haline geldi. Japonya Merkez Bankası, 2016’dan bu yana -0,10% seviyesine kadar düşürerek uzun süre boyunca faiz oranlarını neredeyse sıfır seviyesinde tuttu.
Merkez bankasının politikası, ekonomik faaliyetleri canlandırmak için borçlanmayı ucuz hale getirmeyi amaçlıyordu. Ancak Japonya’daki düşük faiz oranlarının, sınırların ötesinde geniş etkileri oldu.
Japon yen carry trade’i şöyle çalışmakta: Yatırımcılar düşük faiz oranlarından yen borç alır ve ardından yenleri diğer para birimlerine çevirerek yurt dışındaki daha yüksek getirili varlıklara yatırım yapar.
Örneğin, Brezilya, Meksika, Hindistan veya ABD gibi ülkelerdeki tahvillere, hisse senetlerine veya gayrimenkullere yatırım yapabilirler çünkü söz konusu bölgelerdeki getiriler daha yüksektir.
Japonya’daki düşük borçlanma maliyeti ile yabancı yatırımların yüksek getirileri arasındaki fark, zamanla trilyonlarca doları çeken bir stratejiyle kâr sağlamaktadır.
Ancak 2024’te işler değişti ve 19 Mart’ta Japonya Merkez Bankası, 2007’den bu yana ilk kez faiz oranlarını artırdı.
Ardından, 31 Temmuz’da oranları tekrar artırarak faiz oranını %0 ila %0,1 aralığından, yaklaşık %0,25 seviyesine yükseltti.
Küçük bir değişiklik gibi görünse de uzun süredir düşük olan oranlara sahip olan Japonya için keskin bir karar olarak öne çıktı.
Faiz artışı iki önemli etkiye yol açtı. İlk olarak, yen borçlanmasını daha pahalı hale getirerek carry trade’in kârlılığını azalttı.
İkincisi, yenin diğer para birimlerine karşı değer kazanmasına neden oldu ve yatırımcıların, yabancı yatırımlarını yenle takas ederken öncekinden daha az değer elde etmeleri anlamına geliyordu.
Sonuç olarak, birçok yatırımcı carry trade’lerini pozisyonlarını kapatmaya başladı. Toplu satış dalgası, küresel piyasalarda bir dalgalanma etkisi yarattı.
Carry trade yatırımlarıyla desteklenen hisse senetleri, tahviller ve diğer varlıklar değer kaybetmeye başladı. Yen talebindeki ani artış, dövizin daha fazla değer kazanmasına neden oldu ve hâlâ yabancı varlıklara sahip olan yatırımcılar için kayıpları artırdı.
Riskler ve getiriler
Carry trade nedir ne işe yarar öğrenen yatırımcılar, bu alana girmeden önce, potansiyel getirileri ve riskleri de incelemelidir. Carry trade’in getirileri olduğu kadar, riskleri de bulunmaktadır.
Carry trade’lerin getirileri
- Faiz oranı farkları: Carry trade’de elde edilen getiri, iki ülke arasındaki faiz oranı farkından elde edilen kârdır. Düşük bir oranla borçlanmak ve daha yüksek bir oranla yatırım yapmak, traderların kazanç elde etmesini sağlar.
- Yüksek getiri potansiyeli: Hisse senetleri gibi yüksek getirili varlıklara yatırım yapıldığında, potansiyel getiriler çok daha yüksek olabilir ve getirileri faiz oranı farkının ötesine yükseltir.
- Kaldıraç: Carry trade’ler genellikle büyük miktarlarda borçlanmayı içerir ve yaptığınız trade lehinize olduğunda, kârları yüksek miktarda artırabilir.
- Düzenli gelir akışı: Doğru bir şekilde yapıldığında, carry trade’ler istikrarlı ve öngörülebilir bir gelir akışı sağlayabilir, özellikle faiz oranları istikrarlı ve uygun olduğunda.
Carry trade’lerin götürüleri
- Döviz dalgalanmaları: Borçlanılan para biriminin (örneğin Japon Yeni) değerinde bir değişiklik, borç geri ödenirken, kayıplara yol açabilir. Özellikle de borçlanılan para, birimi yatırım yapılan para birimine karşı güçlenirse risk artabilir.
- Piyasa volatilitesi: Borçlanan fonlarla yapılan yatırımlar, örneğin hisse senetleri veya tahviller, değer kaybedebilir ve beklenen kârlar yerine zararlara yol açabilir.
- Faiz oranı değişiklikleri: Borçlanma yapılan ülkedeki faiz oranları artarsa, borçlanma maliyetleriniz artabilir. Böyle bir değişiklik, kâr marjınızı azaltabilir veya tamamen silebilir.
- Likidite riski: Piyasada bir kaos yaşandığı zaman, carry trade’den hızlı bir şekilde çıkmak zor olabilir, özellikle herkes aynı şeyi yapmaya çalışıyorsa, büyük kayıplar oluşabilir.
Özet
Yen carry trade pozisyonlarının kapatılmasıyla tetiklenen son piyasa dalgalanması, bu stratejinin ne kadar güçlü ve riskli olabileceğini gösteriyor.
Carry trade nedir ve riskleri neler olabilir sorularının yanıtlarını detaylı bir şekilde incelemeyen yatırımcılar, kayıplarla karşılaşabilir. Carry trade’ler risk ve getiri arasında bir denge oyunudur ve denklemin her iki tarafını da anlamak, akıllı yatırım kararları almak için önemli bir yere sahiptir.
