Ethereum akıllı sözleşmeleri: Ne işe yararlar ve nasıl çalışırlar?

Akıllı sözleşmeleri, avukatların yerini alma potansiyeli sebebiyle belki duymuşsunuzdur. Akıllı sözleşmeler, belirli koşullar sağlandığında otomatik olarak yürürlüğe giren ve blok zincirinde depolanan kendi kendine çalışan sözleşmeler olarak bilinir.

Peki Ethereum akıllı sözleşmeleri nedir, nasıl çalışır, nasıl yazılır ve Web3 sektöründe ne tür bir rol oynar? Gelin bu soruların cevaplarına daha ayrıntılı bakalım.

Akıllı sözleşmeler nelerdir?

Akıllı sözleşmeler, herhangi bir blockchain ağında depolanan ve kendi kendine çalışan bilgisayar programlarıdır. Söz konusu programlar, belirli koşullar gerçekleştiğinde otomatik olarak bir sonucu gerçekleştirecek şekilde programlanmıştır.

Akıllı sözleşmelerin uygulanması, geleneksel sözleşmelerin aksine otomatiktir. Herhangi bir aracıya ihtiyaç duyulmaz ve taraflar doğrudan anlaşma yapabilir. Böylelikle, sözleşmenin doğru bir şekilde uygulanmasını sağlayan aracılara ödenen masrafları ortadan kaldırılabilir.

Geleneksel sözleşmelerin uygulanması genellikle zaman alır çünkü taraflar, bankalar ve avukatlar gibi aracılar arasında sürekli gelgit yaşanır. Akıllı sözleşmeler ile taraflar, bir anlaşmayı yürürlüğe sokma süresini kısaltabilir.

Ethereum, akıllı sözleşmeleri popüler hale getirse de bu kavram yeni değil. Nick Szabo, 1994 yılında yazdığı bir makalede akıllı sözleşme fikrini duyurdu ve bunu “bir sözleşmenin şartlarını yerine getiren bilgisayarlı işlem protokolü” olarak tanımladı. İki yıl sonra, 1996’da bu konuyu daha fazla araştırdığı başka bir makale daha yayımladı.

Ethereum akıllı sözleşmeleri ne anlama gelir?

Ethereum ağındaki akıllı sözleşmeler, Web3 dünyasındaki en büyük DeFi ekosisteminde önemli işlemler gerçekleştirir. Ethereum akıllı sözleşmeleri, işlemleri otomatikleştirir, merkeziyetsiz uygulamaların oluşturulmasına olanak tanır, tedarik zincirleri arasındaki ürünleri takip eder ve kripto projelerinde token üretim sürecini yönetir.

Günümüzde, Ethereum akıllı sözleşmenin en yaygın kullanım alanı merkeziyetsiz finansta bulunan staking, borç verme ve alma işlemleridir. Söz konusu sözleşmeler, kullanıcıların birbirlerine borç vermesine ve almasına, ayrıca faiz kazanmak için kripto para birimlerini kilitlemesine olanak tanır. Tüm bunlar insan müdahalesi veya güvene ihtiyaç duymadan gerçekleşir.

Ethereum akıllı sözleşmeleri, bir anlaşmanın kurallarını tanımlar ve bunları otomatik olarak kod aracılığıyla uygular. Blok zincirinde bulundukları için, dijital sözleşmelerin silinmesi teorik olarak imkânsızdır. Nedeni ise işlemler geri alınamayacak olmasıdır. Bir akıllı sözleşmeyi aktif hale getirdiğinizde, önceden tanımlanmış koşulları yerine getirir ve bu işlem yapıldıktan sonra kimse geri alamaz. Peki akıllı sözleşme nasıl çalışır?

Ethereum akıllı sözleşmelerinin çalışma prensibi

Akıllı sözleşmeler, önceden belirlenmiş faktörlere dayalı otomatik olarak işlemleri gerçekleştiren bir kodun blok zincirine yerleştirilmesidir. Geliştiriciler, akıllı sözleşmeleri Ethereum ağına gömer ve bu sözleşmeler programlandığı gibi bağımsız olarak çalışır. Bu sözleşmeler, Ethereum blok zincirinde belirli bir adreste bulunur.

Bir akıllı sözleşme, iki şeyin bir araya gelmesinden oluşur; kod ile veri. Dijital sözleşmeler ile etkileşime geçtiğinizde, kod tarafından tanımlanan şartları yerine getiren bir işlem gönderirsiniz. Akıllı sözleşmeler “eğer belirli koşullar yerine getirilirse, o zaman belirlenen sonuç uygulanacaktır” yapısını izler.

Akıllı sözleşme örneği olarak, mülk sahibi ile bir alıcının yaptığı anlaşma verilebilir. Alıcı, mülk sahibinin evi boşaltması, tadilatları tamamlaması ve belirli bir tarihte dijital mülkiyet devri belgelerini paylaşması durumunda parayı gönderecek şekilde programlanmış bir akıllı sözleşmeye fonları kilitler.

Böylelikle satıcı, önceden belirlenmiş şartlar yerine getirilmeden ödeme alamaz. Sadece alıcı, mülkün gerçek sahibi olduğundan emin olduğunda, bakiye akıllı sözleşme tarafından serbest bırakılacaktır.

Ethereum üzerinde akıllı sözleşme nasıl kodlanır?

Akıllı sözleşme nasıl imzalanır ve yazılır hiç merak ettiniz mi? Ethereum akıllı sözleşmelerini yazmak, kodlama bilgisi gerektirir. Ethereum için akıllı sözleşme oluşturmak amacıyla Solidity ve Vyper programlama dillerine aşina olunması şarttır. JavaScript ve Python bilgisi de faydalı olacaktır.

Kod, akıllı sözleşmenin kurallarını “eğer belirli koşullar yerine getirilirse, o zaman istenilen sonuç uygulanacaktır” yapısına göre tanımlanır. Örneğin, bir şirketin Ethereum cüzdanından her ayın 5’inde bir geliştiricinin maaşını ödemek için 5 $ETH serbest bırakacak şekilde akıllı sözleşme yazılabilir.

Kod hazır olduktan sonra Ethereum ağına eklenmesi gerekir. Ekleme ya da diğer adıyla dağıtım işlemi, akıllı sözleşme kodunu içeren bir Ethereum işlemi göndermek anlamına gelir. Diğer işlemler gibi, başarılı bir işlem gerçekleştirmek için sürecin tamamlanması için işlem ücreti ödemeniz gerekecektir.

Karşılaşılan zorluklar ve riskler

Ethereum akıllı sözleşmeleri çok güçlü bir araçtır, ancak zorlukları ve riskleri de beraberinde getirir.

Ethereum akıllı sözleşmelerinin güvenlik açıkları

Akıllı sözleşmeler değiştirilemez olduğu için, bir kez dağıtıldıklarında artık düzenlenemezler. Bu nedenle son versiyona geçen herhangi bir hata kalıcı hale gelir. Bu değiştirilemezlik, güvenlik açıklarına yol açabilir.

Örneğin, Ethereum ağı 2016 yılında yaşanan DAO saldırısında kötü niyetli kişiler tarafından saldırıya uğradı ve milyonlarca dolarlık $ETH çalındı. Ethereum topluluğundaki bazı üyeler, kodun potansiyel olarak zayıf olduğunu defalarca dile getirmişti.

Yasal ve düzenleyici riskler

Akıllı sözleşmeler, isim olmadan takma adlarla oluşturulup dağıtılabildiği için, Ethereum’da yasal anlaşmaları uygulamak veya kaybolan varlıkları geri almak zordur. Dijital sözleşmeler, çok taraflı yasal sözleşmelerde aracıyı ortadan kaldırma potansiyeline sahip olsa da teknolojinin yaygın kullanımı için gerekli olan düzenleyici yapı ve açıklık henüz mevcut değil.

Web3 oracle ağları aracılığıyla gerçek dünya verilerinin kullanımı da potansiyel bir risk taşır, çünkü sistem veri otomatik yorumlamasına dayanır ve insan yargısına yer vermez. Oracle, blok zinciri dışındaki gerçek dünya verilerini toplayıp akıllı sözleşmelere ileten bir sistemdir.

Bu nedenle oracle sisteminin yanlış yönlendirilmesi veya hatalı bir şekilde programlanması durumunda doğru bilgileri iletmemesi mümkündür. Bu da akıllı sözleşmelerin amacına uygun şekilde çalışmamasına yol açabilir.

SSS