İtibari para Nedir?

İtibari para, gerçek değeri olmayan ve hükümet düzenlemesiyle yasal ödeme aracı olarak belirlenen para birimleridir. Diğer kullanılan yaygın adıyla fiat para nedir ve kripto paralar ile arasında ne tür farklar bulunmaktadır?

Geleneksel olarak para birimleri, gümüş ve altın gibi fiziksel emtialarla desteklenirdi ancak itibari para, parayı çıkaran hükümetin kredibilitesine dayanır.

Fiat para nedir?

Fiat para, hükümetler tarafından oluşturulan ve hem sanal hem de fiziksel forma sahip varlıklardır. Türk Lirası (₺), Amerikan Doları ($), Euro (€) ve Çin Yuanı (¥) gibi para birimleri bu varlık sınıfına girer.

Fiat paralar, ülke yöneticileri tarafından basılan para birimleri olmasından kaynaklı teknik olarak değersiz kâğıt parçalarıdır. Yüzyıllar önce halk takas için altın ve gümüş kullanırken devletler, enflasyonu kontrol altına almak için kendi paralarını üretti.

12. yüzyılda Çin Song Hanedanlığı tarafından üretilen Jiaozi, ilk kâğıt fiat para olarak değerlendirilir. Halk, fiat para nedir tam olarak bilmediği ve işlevini çözemediği için bu parayla alım satım yapmaya pek yanaşmamıştı. Yöneticiler, vergileri fiat para olarak talep ederek bir sistem kurmaya çalışsa da enflasyon kontrol altına alınamamıştır ve Jiaozi dolaşımdan kaldırılmıştır.

Fiat para ile kripto para arasındaki farklar

Fiat para nedir öğrendiğimize göre şimdi yeni internet çağının önemli varlıklarından kripto paralar arasındaki farklara değinebiliriz. İki varlık sınıfı arasında birçok ayrım mevcuttur ve ana farklar şunlardır:

• Fiziksel form: Fiat para birimleri hem dijital hem de fiziksel forma sahiptir ancak kripto paralar yalnızca sanal ortamda var olabilirler.
• Merkezî sistem: İtibari para birimleri denetime tabidir ve ülkenin yasalarına uygun bir şekilde itibari para transferleri incelenebilir. Kripto paralar, kriptografi şifrelemesi ile korunur ve otorite sahipleri sanal cüzdanların özel şifresini öğrenene kadar işlemlere engel olması mümkün değildir.
• Esneklik: Kripto paraların önemli bir kısmı sabit arza sahiptir. Fiat paralar ise merkez bankalarının verecekleri kararlara göre dilendiği zaman darphanelerde üretilebilir.
• Şeffaflık: İtibari paraların üretilme sıklığı hükümet yetkilileri tarafından paylaşılır ancak bazı ülkelerde vatandaşlar farkına dahi varamadan dolaşıma yeni basılan paralar sokulabilir. Kripto paralar blok zinciri altyapısı üzerine inşa edilmiştir ve ana cüzdan ağı herkese açık paylaşılmaktadır. Bir kripto projesi yeni coin ya da token üretirse destekçileri anlık olarak öğrenebilir.
• Para transfer: Geleneksel transfer yöntemleri arasında EFT, SWIFT, Havale ve FAST yer alır. Her para gönderme yönteminin kendine özgü artı ve eksi özellikleri vardır ancak genel olarak yüksek komisyon tutarı ve limitlerden şikâyet edilir. Kripto paralar, blok zinciri teknolojisi ile sabit birkaç Türk Lirası işlem ücreti kesintisi ile dünyanın dört bir yanındaki cüzdana saniyeler içerisinde varlık transfer edilebilir.

Kripto pazarında itibari para ne ifade etmekte?

Ülkeler, vatandaşlarının kripto alım satımlarını denetlemek için çeşitli yönetmelikler yayınlamıştır. Kurallar ülkeden ülkeye değişiklik gösterse de çoğu ülke kripto borsaları sağlayıcılarına para transferinde yalnızca kendi resmî fiat para biriminin kullanılmasına izin verir.

Türkiye, bir istisna olmamakla birlikte yatırımcılar borsalara yalnızca Türk Lirası transfer edebilir. Eğer bir borsa fiat ne demek ve hangi itibari paralara öncelik verilmesi gerektiğini anlarsa vatandaşlar farklı işlem çiftlerinde varlıklarını takas etmesine gerek kalmadan kolayca sanal varlık satın alması mümkün hâle gelir.

Fiat para teriminin kökeni

Terim olarak fiat nedir sıkça merak edilmekte. Fiat, Latince kökenli bir terimdir ve bu kelime “bırakın yapılsın” anlamına gelmektedir. Fiat para birimleri ise hükümetler tarafından oluşturulan kâğıt paralardır.