Kripto endüstrisi sadece düzenlemelerle güçlenebilir | Görüş

2009’da Bitcoin’in ortaya çıkmasından bu yana kripto para birimleri hızla yaygınlaşmıştır. 2022 yılına gelindiğinde, piyasada çeşitli özelliklere sahip en az 10.000 token bulunuyordu: Bitcoin ve Ethereum gibi tanınmış ana akım coinler, itibari para birimlerine sabitlenmiş bir değere sahip stablecoinler, meme coinler ve farklı projelere güç veren çeşitli altcoinler piyasaya sürüldü.

Kripto para birimleri hızlı ve ucuz para transferleri için seçenekler sunar (sınır ötesi olanlar dahil), ödemeler için sınırlı kullanıma sahiptir ve aşırı dalgalanma dikkate alınmazsa bir değer deposu olarak kullanılabilir. Bununla birlikte, kripto para birimleri için en yaygın kullanım spekülasyondur: piyasada bireylerden hedge fonlara kadar milyarlarca dolar değerinde kripto varlığı toplayan birçok “oyuncu” vardır.

Kripto meraklıları, blok zinciri tabanlı projeleri, kişinin fonlarını tutmak ve aktarmak için aracılara ihtiyaç duymadan geleneksel finansal sisteme alternatif olarak tanıtmaktadır. Bu nedenle, düzenleyici bir çerçevenin olmaması, gizliliği koruyan bir özellik olarak kabul edilir. Bununla birlikte, bunun bir bedeli vardır: kripto projelerindeki yatırımcılar hiç korunmazken, kripto cüzdanları ve transferleri üzerindeki düzenleme eksikliği, kendisini her türlü suçlu ve kara para aklayıcı için tercih edilen bir araç haline getirmiştir.

Düzenlemelerin ana nedeni: yaygın dolandırıcılık

Geleneksel piyasaların düzenlenmiş olmasının nedeni vardır. Örneğin halka arzlar için varlıkların güvenli bir şekilde aktarılmasını ve depolanmasını sağlamak için katı teknolojik standartlar ve kötü emelli finansal sisteme girmesini önlemek için kara para aklama ve terörle mücadele finansmanı uyumluluğu vardır.

Kripto sektöründe ise dolandırıcılık yaygındır. 2024 yılına kadar, çeşitli siber suç türlerini belgeleyen Worldwide Cryptocurrency Heists Tracker, 879 vakada 10,5 milyar dolarlık çalıntı kripto varlığı bildirdi (bugünün fiyatlarıyla yaklaşık 50 milyar dolara eşit). Bu soygunlar arasında hack’ler, flaş kredi (loan) saldırıları, reentrancy saldırıları (belirli akıllı sözleşmelerdeki güvenlik açıklarını kullanılması), fiyat manipülasyonları, üçüncü taraf saldırıları (ortak altyapının kullanılması), içeriden saldırılar, %51 saldırıları (tokenın çoğunluğuna sahip olma eylemi), yönetişim saldırıları (yönetişim kararlarını manipüle etme) yer almaktadır.

Web3 ortamında yer alan bir başka proje, rug-pull (bir geliştirici yatırımcıların tüm parasıyla ortadan koybolması), dolandırıcılığını ve bireylerden yapılan hırsızlıkları izliyor ve kripto para dolandırıcılığına 72,5 milyar dolar kaybedildiğini kaydetti. Listede Terra/Luna çöküşü ve FTX, Bitconnect, Bitclub ve OneCoin vb. kurucuları tarafından işlenen dolandırıcılıklar yer almaktadır. Çoğu senaryoda dolandırıcılar çaldıkları parayı akladı ve iz bırakmadan ortadan kayboldu.

Kara para aklama için anonimlik ve gizlilik

Kripto topluluğu genellikle geleneksel düzenleyici çerçeveleri etkisizlikle suçlar; ancak, suçluları düzenlenmemiş kripto para birimlerine doğru itmek için yeterince iyidir. Çeşitli dolandırıcılar için kripto para, yeraltı kumarı, uyuşturucu kaçakçılığı, siber suç hizmetleri, çalıntı mal satışı, insan kaçakçılığı, çocuk cinsel istismarı ve sömürüsü, kiralık cinayet için tercih edilen finansal araç haline geldi.

Kripto para birimleri tasarımları gereği anonimdir ve kullanıcıların sınırsız cüzdan işletmesine izin verir (cüzdan adresleri ağdaki tek kamusal kimlik olsa bile). Merkeziyetsiz borsaların ve kripto para karıştırıcıların (mixers), yan zincirler ve sözde gizlilik paraları (kullanıcıların adreslerini ve cüzdan bakiyelerini gizleyen), kripto kumarhaneleri ve NFT gibi kripto izlerini gizlemesinin birçok yolu vardır. Bu tür araçların bir araya gelmesi, bir zincirdeki işlemlerin izlenmesini imkansız hale getirir.

NFT, rug-pull, dolandırıcılık, içeriden öğrenenlerin ticareti (inside trading) ve yıkama ticareti (bir kişinin fiyatı yükseltmek için bir varlığı kendi hesaplarına satması) gibi hileli teknikler nedeniyle gelişen ve hızla yükselen bir piyasanın önemli bir örneğidir. Fiyat manipülasyonlarının kolaylığı, NFT’yi kara para aklama için güvenilir bir araç haline getirdi. Örneğin, şimdiye kadarki en büyük NFT satışı olan CryptoPunk #9998’in 2021’de 532 milyon dolara alıcı bulması, büyük olasılıkla yalnızca bir kara para aklama girişimiydi.

Suçlular, kara para aklamak ve yasadışı faaliyetleri finanse etmek için gözetim altında olmayan cüzdanları (tamamen anonimleştirilmiş) ve zayıf AML/CTF politikalarına sahip merkezi borsaları kullanmaktadır. 2023 yılında, geniş çaplı bir soruşturma kapsamında Binance, platformunda kara para aklanmasına ve Hamas, El Kaide, Filistin İslami Cihat Örgütü ve Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD) gibi terörist gruplarla bağlantılı işlemlere açıkça izin verdiğini kabul etti. Şirket ve kurucusu Changpeng Zhao da suçlamaları bizzat kabul etti.

Kripto para birimlerinde açık var mı ve düzeltilebilir mi?

Kripto paralar fonların saklanması ve aktarılması için uygun ancak riskli. Yatırım perspektifinden değerlendirilirse kazançlı araçlar olabilir. Kendilerine özgü nitelikleri onları suçlular için kullanışlı hale getirse de, çoğu kripto kullanıcısı yasalara uyan ve iyi niyetli insanlardır. İyi düşünülmüş bir düzenleme onların çıkarlarına zarar vermeyecek, ancak muhtemelen kripto paraların teknoloji meraklısı topluluk dışında kitlesel olarak benimsenmesini kolaylaştıracaktır. Düzenlemelerin getirilmesindeki en belirgin nokta, kripto endüstrisi ile geleneksel finansal sistem (kripto para borsaları, fintech uygulamaları ve daha fazlası) arasındaki bağlantıdır.

Kara para aklamayla mücadeleye yönelik modern yaklaşımın temel taşı, yasadışı paranın finansal sisteme girmesini önlemek ve böylece kullanıma sokulmasını zorlaştırmaktır. İlk adım, şüpheli geçmişe sahip kişilerin belirlenmesine yardımcı olan temel bir kimlik kontrolü olan Müşterini-Tanı (KYC) prosedürüdür. Bu prosedür her derde deva değildir ve sahte belgeler ve sofistike araçlarla kandırılabilir; ancak bazı suçluları uzaklaştırmak için yeterince tatmin edicidir.

Kripto para düzenlemelerinin bir diğer bileşeni de Mali Eylem Görev Gücü’nün (FATF) Seyahat Kuralı belgesidir; bu kural, finansal kurumların ve sanal varlık hizmet sağlayıcılarının (kripto para borsaları gibi) işlemlerin kaynağı ve yararlanıcısı hakkında bilgi edinmesini ve işlem gerçekleştikçe bunları diğer taraflara aktarılması içindir. Bu gereklilik başlangıçta geleneksel finans için geçerliydi; ancak 2019’da FATF bu kuralı sanal varlıkları da kapsayacak şekilde genişletti.

Blok zinciri her işlem hakkında bilgi tuttuğundan, zincir içi analiz başka bir etkili önlem olabilir. Ancak, teknoloji ve uzmanlık gerektiren karmaşık bir görev olduğundan uyum raporlaması ayrı yapılmalıdır.

Uyumluluk, kitlesel kripto benimsenmesinin anahtarı

Birçok kripto meraklısı, düzenlemenin kendisinin kripto para birimlerinin ruhuna aykırı olduğuna ve yeniliği engelleyeceğine inanıyor. Bununla birlikte, kitlesel benimseme eksikliği kriptonun gelecekteki gelişimini sınırlamaktadır. Birçoğu için kripto paralar yasadışı ve yarı-yasal faaliyetler ve spekülasyonla da ilişkilendiriliyor ve bankalar uyum riskleri nedeniyle kriptoya temkinli yaklaşıyor.

AML çerçevesini kripto varlıklara ilk uygulayan AB olmuştur ve şu anda tüm üye ülkeler için toplu kurallar geliştirmektedir. ABD yavaş yavaş kripto düzenlemelerine doğru adım atıyor ancak Çin, kripto konusunda kısıtlayıcı bir tutum sergilemekte. Kripto para birimlerinin gerçek potansiyeli büyük ölçüde geleneksel finansla entegrasyona bağlıdır ve bu da iyi geliştirilmiş ve akıllı bir düzenleyici yaklaşım ile görülebilir.