Kripto vergilendirmesi: Türkiye ve dünyada atılan vergi adımları
Vergi ve kripto para konusu hâlâ dahi tam anlamıyla anlaşılmamış önemli bir husustur. Bu rehberde, kripto vergilendirmesi ile ilgili geniş çaplı bir analiz sunacağız.
Kripto dünyasında topluluk tarafından genellikle ‘HODLing’ olarak adlandırılan dijital varlıkları uzun süre boyunca cüzdanda saklama eylemi teknik olarak herhangi bir vergisel sorun teşkil etmiyor.
Ancak borç verme, stake etme veya kripto parayı lira, dolar ve euro gibi fiat para birimlerine dönüştürerek banka hesabına aktarmak vergilendirme yükümlülüğünü doğurabilir.
İçerik Tablosu
Kripto nasıl vergilendirilir?
Türkiye’de Hazine ve Maliye Bakanlığı (HMB), kripto vergilendirmesi ile ilgili denetimleri ve araştırmaları yapan devlet kurumudur.
Henüz heyetin alacağı vergi kararları TBMM’de onaylanıp Resmi Gazete’de yayınlanmamış olsa da başta Amerika Birleşik Devletleri (ABD) olmak üzere yatırımcıların ödemesi gereken vergileri örnek vererek açıklayalım. Örneğin, ABD’de Bitcoin’e (BTC) 100 dolar yatırım yapıp gelecekte 150 dolara satmayı başarırsanız sermaye kazancı olarak bilinen 50 dolarlık kârı vergi beyannamenizde bildirmeniz gerekecektir.
Uygulanacak vergi oranı, BTC’lerin ne kadar süre saklandığına bağlı olarak değişecektir. Örneğin, 12 ay veya daha kısa bir süre saklandıysa, ABD Vergi Dairesi (IRS), 50 dolarlık kâr oranını kısa vadeli sermaye kazancı olarak değerlendirecektir.
IRS, kriptodan elde edilen bu tür kısa vadeli kazançları, brüt gelire (AGI) dayanan normal gelir kazancına davrandığı gibi ele alır. Bu durumda kripto kazançları, yüzde 10 ila 37 arasında değişen bir vergi oranına tabi tutulur.
ABD, ekonomik açıdan dünyanın en büyük ülkelerinden biri olarak kripto vergilendirme hususunda birçok ülkeye ön ayak olmakta. Sonuç olarak ABD vergilendirme sistemi yakından takip edilmelidir.
ABD’de yaşayan kişiler eğer kazançlarını 12 aydan daha uzun bir süre içinde gerçekleştirirse, IRS 50 doların maksimum yüzde 20’sine vergi kesintisi uygular.
Diğer ülkelerde uygulanan vergi oranları %0’dan başlayıp %46’ya kadar değişmektedir. Aşağıdaki paylaşım ülkelere göre kripto vergilendirmesi 2024 yılına ait güncel bir sıralamadır.
ABD’de kripto kazançları, madencilik, airdrop, alım satım, stake, borç verme veya mal ve hizmetler için ödeme yoluyla elde edilip edilmediğine bakılmaksızın vergiye tabidir. Türkiye’de atılabilecek kripto vergilendirme adımlarına ise aşağıdaki bölümlerde değineceğiz.
Eğer elde edilen kripto geliri zamanında bildirilmezse ana kazanç tutarının üstünde bir ceza kesilebilir. Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının kripto alım satımı yapmadan önce mutlaka yaşadığı ülkede kripto para dinamiklerine hâkim bir mali müşavir ya da muhasebeciden destek alması tavsiye edilir.
Türkiye kripto vergilendirmesi 2024
Türkiye’de kripto vergilendirme konusu uzun süredir masada ve Anadolu Ajansı verilerine göre tam anlamıyla vergilendirme üzerine olmasa da benzer bir yasa tasarısı 2024 yılında Resmi Gazete’de yayınlanan karar ile resmen hayata geçirildi.
Açıklanabilecek potansiyel vergi dilimlerine geçmeden önce en önemli hususlardan biri kripto paranın ne tür bir varlık olarak değerlendirileceğidir. Ocak 2024 tarihinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Para Politikası Kurulu üyeliğine Prof. Dr. Fatma Özkul’u atanması önemli bir adım olarak görüldü.
Temmuz ayında Habertürk kanalına konuşan Bakan Mehmet Şimsek, kripto vergilendirmesinin kesin olarak yapılacağını ancak vergi dilimleri hakkında bir açıklama yapılmadı.
Özkul, kripto paranın EMTİA olarak nitelendirilmesi gerektiğini savunuyor ve alınacak kripto vergilendirme kararında fikrini bu yönde kullanması tahmin edilmekte. Eğer beklentiler doğru çıkarsa kripto para alım satımı sermaye kazancı olarak nitelendirilecek ve vergi kesilecek.
Editörlerimiz yapmış olduğu araştırmalarda 15’den fazla ülkenin kripto vergi yüzdeleri analiz etti ve Türkiye’de uygulanabilecek potansiyel vergi dilimlerini şu şekilde özetledi:
| VERGİ ORANI | BİREYSEL |
| %20 | 0₺ – 150.000₺ |
| %25 | 150.000₺ – 500.000₺ |
| %30 | >500.000₺ |
Mevcut tablonun kesinlik içermediğini, sadece tahminden ibaret olduğunun altını çizelim.
Mayıs 2024’te açıklanan verilere göre vergi %2 olarak belirlendi. SPK bu verginin %1’ini üstlenirken TÜBİTAK’ın teknolojik değerlendirmeden kaynaklı %1 olmak üzere toplam vergi kesintileri resmen duyuruldu.
Bunun dışında Bloomberg HT’de yayınlanan habere göre vergi taslağında iki farklı formül ele alınıyor; birincisi, kripto alım satımından on binde 3 vergi kesintisi uygulanması, ikincisi ise gelir vergisi kapsamında kazanç ile orantılı değişken vergi alınması.
Habertürk kaynağına göre ise kripto ticareti yapan her yatırımcıdan on binde 4 vergi alınması bekleniyor.
ABD kripto vergi sistemi
Daha önce de belirtildiği gibi ABD’de kripto vergisi, yatırım büyüklüğü, yatırım süresi ve bildirim tarihi dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterir.
Kripto paraların bir yıldan daha kısa bir süre cüzdanlarında tutan ABD vatandaşları, kısa vadeli kazanç elde etmiş olarak değerlendirilir ve kişinin gelir vergisine eşdeğer miktarda vergi ödemesi beklenir. Öte yandan bir yıldan fazla bir süre boyunca kripto para birimi tutulduğu senaryoda uygulanan vergi uzun vadeli kazançlar olarak değerlendirilip olup yüzde 20’ye kadar artmaktadır.
Aşağıdaki bölümde 2024 mali yılı için uzun vadeli kripto para kazançları için geçerli vergi oranları yer almakta.
| VERGİ ORANI | BİREYSEL | EVLİ (2 Kişi) | AİLE REİSİ |
| %0 | 0$ – 44.625$ | 0$ – 89.250$ | 0$ – 59.750$ |
| %15 | 44.626$ – 492.300$ | 89.251$ – 553.850$ | 59.751$ – 523.050$ |
| %20 | >492.300$ | >553.850$ | >523.050$ |
Bu bölümde ise ABD için geçerli 2024 yılına ait güncel kısa vadeli kripto para kazançları için vergi oranları yer almakta:
| VERGİ ORANI | BİREYSEL | EVLİ (2 Kişi) | AİLE REİSİ |
|---|---|---|---|
| %10 | 0$ – 11.000$ | 0$’dan 22.000$’a varan | 0$’dan 15.700$’a varan |
| %12 | 11.001$ – 44.725$ | 22.001$ – 89.450$ | 15.701$ – 59.850$ |
| %22 | 44.726$ – 95.375$ | 89.451$ – 190.750$ | 59.851$ – 95.350$ |
| %24 | 95.376$ – 182.100$ | 190.751$ – 364.200$ | 95.351$ – 182.100$ |
| %32 | 182.101$ – 231.250$ | 364.201$ – 462.500$ | 182.101$ – 231.250$ |
| %35 | 231.251$ – 578.125$ | 462.501$ – 693.750$ | 231.251$ – 578.100$ |
| %37 | >578.125$ | >693.750$ | >578.100$ |
IRS, vergi oranlarına ek olarak birkaç ABD eyaletinin kriptonun gelir vergilerini nasıl etkilediği konusunda ek rehberlik sağladığını aktardı. Örneğin Illinois eyaleti, kripto işlemlerinden elde edilen gelirin paylaştırılmasına ilişkin sade yönergelere sahip ve kripto paraları diğer maddi olmayan mülk türleri gibi muamele gösterir.
Kaliforniya, Kentucky, Minnesota, New Jersey, New York ve Washington başta olmak üzere çoğu eyalet, dijital paranın vergilendirmesine ilişkin bilgilendirici detaylı rehber içerikleri yayınladı.
Rusya kripto vergi sistemi
2020 yılında Rusya’da kripto para birimlerinin ödeme aracı olarak kullanılmasına yönelik yasaklayıcı yasa tasarısı mecliste kabul edildi ancak herhangi bir kripto yatırımı ya da madenciliğine yönelik kısıtlama getirilmedi. Kripto para yatırımı yapmak Rusya’da yasaldır iki yıldan uzun süredir kripto varlıklara yönelik düzenleyici bir mevzuatı gözden geçiriliyor
Rusya Merkez Bankası, kripto varlıklara yönelik yasakları destekleme eğilimindeyken, Maliye Bakanlığı sıkı bir düzenleme öneriyor. Yasal belirsizliğe rağmen Rusya, Chainalysis küresel benimseme endeksinde 13. sırada yer alan aktif bir yerel kripto varlık pazarına sahiptir.
Kripto para birimleri Rusya’da “mülk” olarak kabul edilir ve satışından elde edilen gelir kişisel gelir vergisine tabidir. Vergi oranı %13 olarak belirlenmiştir ve 5 milyon rublenin (1,8 milyon Türk Lirası) üzerindeki gelirler için ise vergi yüzdesi %15’e çıkmaktadır. Vergi, kripto para satışından elde edilen gelir ile satın alma maliyetleri arasındaki fark üzerinden ödenir.
Vergi kazancı ile ilgili düşünceler
Kripto pazarı, uzun süredir hâkim olan ayı piyasasının etkilerinden yavaş yavaş sıyrılarak yatırımcılara kâr sağlamasıyla birlikte vergi uzmanları, yatırımcıların kripto kazançlarından vergiden muaf olma ihtimallerine dikkat çekti.
ABD’de yaşayan kripto yatırımcılarının dikkate almak isteyebileceği en önemli yollardan biri, vergi kazanç hasadıdır. Bu strateji, kripto paralarını bir yıldan uzun süredir ellerinde tutan kişilerin yüzde 0 uzun vadeli sermaye kazancı diliminde yer almasından kaynaklı özellikle işe yarayabilir.
Vergi kazanç hasadının ne olduğunu açıklayacaksak kısaca kâra geçen dijital varlıkların maksimum kazanç ve minimum vergi yüzde dilimi ile satılması ve ardından hemen geri satın alınmasını içerir. Bu sistem, sadece vergilendirilebilir hesaplar üzerinden gerçekleştirilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Ek olarak mevcut sisteme başvurular sadece uzun vade yapılan yatırımlarca kabul edilmektedir. Kısa vadeli yatırım yapan bir ABD vatandaşı vergilendirilebilir hesabına yüzde 0 vergi kesintisi ile kripto çekmek isterse LTCG vergi bariyerini ve vergilendirilebilir gelir miktarına dikkat etmeli.
Kripto paranın vergi raporlaması
Türkiye’de resmî olarak rapor ve gelir beyanı maksimum bir hafta içerisinde yapılması gerekilir. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın detaylı Bitcoin vergi sistemi yakında paylaşması beklenmekte ve atılabilecek adımları tahmin edebilmek adına ABD sistemine göz atalım.
ABD’de kripto paranın vergi beyan sistemi, hakkında yıl içinde yapmış olabileceğiniz kripto işlemleri hakkında soruların yer aldığı Form 1040’u doldurmakla başlar. Eğer ABD vatandaşları sadece kripto satın aldıysa bu vergiye tabi değildir. Ancak sanal varlık satıldıysa vergiye tabi hale gelir.
Tüm kripto para birimi işlemleri için ne kadar bütçe ayırdığı ve elinde tuttuğu sanal varlık da dahil olmak üzere tüm işlemleri kayıt altına alması gerekir. Ayrıca tüm sanal ya da fiziksel makbuzları saklanmalıdır. Satışı yapılan kripto paraların anlık fiyatı not edilmeli ve ardından para çekim talebi verilmelidir.
Kripto alım satımıyla ilgili vergi beyannamesi verirken doldurulması gerekilen birkaç form vardır: kriptodan elde edilen toplam kazanç veya kayıpların bildirilmesi için Form 1040, madencilik yaparak kripto kazanıldıysa Form 1099-NEC, her kripto alım satımını kaydetmek için ise Form 8949, madencilikten coin alındıysa Schedule C, toplam sermaye kazançları ve sermaye kayıplarının özetlemek için Schedule D ve son olarak serbest meslek yoluyla herhangi bir kripto geliri elde edildiyse Schedule SE doldurulmalıdır.
ABD, kripto vergilendirmesi konusunda en katı ülkelerden biri konumundadır. Türk finans uzmanları yüzde 40 vergi riskine ilişkin çeşitli korkulara sahip olmakla birlikte bu tarz bir üst vergi diliminin belirlenmesinin Türkiye’deki kripto piyasasına ağır darbe indireceğini düşünmekte.
2024 yılı kripto ve vergiler için ne vadediyor?
Araştırmacılar, 2024 yılı bitene kadar kripto vergilendirmesinde önemli adımların atılacağını öngörüyor. Daha fazla insan merkeziyetsiz finansa yöneldikçe devlet kurumları hızla kripto vergisi ve blok zinciri kavramlarında mevcut soru işaretlerini gidermek adına çalışacaktır.
Avrupa’nın en kripto dostu ülkelerinden Türkiye cephesinde ise 2021 yılında vergilendirme çalışmaları başlandı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Ocak 2024’te kripto düzenlemesi ile ilgili kararların sona ereceğini dile getirmişti ancak Ak Parti Grup Başkan Vekili Abdullah Güler, Kripto Varlık Kanun Tasarısı’nı 26 Haziran, 2024 tarihinde meclise sunarak TBMM’den geçti.
Kripto paraların milyarlarca dolar değerine ulaşması sebebiyle 2024’te ülkelerin ekonomik açıdan iyiye gittiği senaryoda yasaklanacağı ya da ek vergilerin uygulanması düşünülmemekte. Kripto vergilendirmesi konusuyla ilgili ana konular şunlar:
- Kripto geliri: Madencilik ve staking ödüllerinin yanı sıra mal veya hizmetler için ödeme olarak alınan herhangi bir kripto, 2024 yılında vergilendirilebilir gelir olarak değerlendirilir.
- Alım ve satım: IRS, kripto paranın dahil olduğu herhangi bir alışveriş, yatırım ve para transferinin vergilendirilebilir olduğunu belirtmiştir. Hazine ve Maliye Bakanlığı ise henüz resmî bir karar yayınlamamıştır.
- Sermaye kayıpları: ABD Vergi Kurumu, yaşanabilecek kripto para zararlarının ana gelirin 3.000 dolar kadarını mahsup ederek genel vergi faturasından düşülmesine izin vermekte.
- Stablecoin yatırımı: Dünya çapında genellikle stablecoinler üzerinden alım satım yapmak fiat para birimleri ile aynı vergi etkilerine sahip olarak nitelendirilir. Kripto vergisi çatısı altında USDT, USDC ve DAI gibi varlıklar yüksek vergiden muaftır.
- Kanun hakları: Kripto para vergilendirmesi ve denetlenmesi adımlarıyla birlikte yatırımcılar kanunen belli başlı haklara sahip olmuştur. Eğer elde edilen zarar aracı kurum ya da borsanın zayıf altyapısı sebebiyle oluşmuşsa yatırımcılar haklarını arayabilir.
- NFT’ler: NFT’lerin satışı, ne kadar süreyle elde tutulduklarına ve toplam gelire oranla vergilendirilebilir.
- Dijital cüzdanlar arasında transfer: Vergi memurları, başka bir kripto para birimi veya fiat para birimi ile takas edilmediği sürece cüzdanlar arasında kripto transferini vergiye tabi bir olay olarak görmeyecektir.
- Merkeziyetsiz finans (DeFi) protokolleri: DeFi likidite havuzlarına katılmak gelir elde etme metodu olarak görüldüğü için vergilere tabi olabilir. DeFi staking üzerinden kripto pasif gelir getirisi de aynı şekilde bildirilmesi gerekmektedir.
- Merkeziyetsiz kuruluşlar (DAO’lar): Herhangi bir DAO’dan kripto kazanmak gelir olarak raporlanmalıdır ve satıştan elde edilecek sonraki kârlar ise sermaye kazancı vergisine tabidir.
- Airdroplar ve hard forklar: Ücretsiz kazanılabilecek tokenların bir piyasa değeri olduğu için fiat para birimine dönüştürülüp çekildiği takdirde belgelenmesi gerekebilir.
- Hediyeler ve bağışlar: Hediye olarak kripto para almak, satılana kadar vergiye tabi değildir ve bu noktada sermaye kazançları veya kayıpları yasası devreye girer.
Mevcut bu maddeler ve vergi yükümlülükleri ABD yasalarına göre hazırlanmıştır. Mevcut bilgilendirmeler rehberin hazırlandığı dönemde geçerli olup en doğru ve güncel verilere ulaşmak adına resmî vergi kurumlarına başvuruda bulunulması gerekilir.
SSS
Kripto satarsam vergi ödemem gerekir mi?
Ülkeden ülkeye kanunlar değişiklik gösterse de kripto paralar, hisse senedi ve diğer mülk türleri gibi benzer yöntemlerle vergilendirilir. Bu nedenle kripto satışından elde edilecek herhangi bir kazanç için vergi ödenmesi gerekir.
Bitcoin yatırımı yapanlar vergi öder mi?
Diğer kripto paralar gibi Bitcoin vergi istisnası kapsamında değildir. Yapılacak BTC yatırımından elde edilen kazançlar için vergi bildirimi yapılması gerekilir.
Zararla sonlanan kripto yatırımından vergi alınır mı?
Kripto yatırımından zarar elde edilirse yükümlüler, vergi faturasındaki kazançlara karşı zararlarını mahsup edebilir.
Hangi noktada vergi bildirimi yapılmalıdır?
Türkiye’de henüz kripto vergisi mevcut olmadığı için bildirim gerekmemektedir. ABD’deki Biden yönetimi ise nakit ödemeler için raporlama eşiğini 600$’dan 10.000$’a yükseltmeyi önerirken bu, dijital varlıkları kapsamamaktadır. IRS, aktif olarak büyük veya küçük fark etmeksizin tüm kripto işlemlerinin raporlanmasını talep etmektedir.
Kripto madenciliği nasıl vergilendirilir?
Başarılı bir şekilde kripto madenciliği yapıldığı zaman elde edilen kazançlar vergilendirmeye tabidir. Vergi memuru vergilendirilebilir tutarı, bozdurulan kripto paranın piyasa değerini dikkate alarak belirler.
Kripto vergi hesaplayıcıları güvenli mi?
Kripto vergi hesaplayıcıları vergi beyannamesi doldurmak için güvenli ve etkili araçlar olabilir ancak potansiyel güvenlik açıkları nedeniyle dikkatli olmak önemlidir. Türkiye’de vergisel tüm konularda Gelir İdaresi Başkanlığı’ndan destek almak mümkündür.
Kripto yatırımında ne kadar vergi ödemeliyim?
Kripto için ödenecek vergi miktarı büyük ölçüde değişkenlik gösterir. Sanal varlığın ne kadar süre cüzdanda saklandığı ve toplam yatırım büyüklüğü gibi temel faktörler göz önünde bulundurulur. Kripto alım satımına ilişkin potansiyel vergiler %0’dan başlar ve %46’ya kadar artmaktadır.
