5G5D: ‘Türkiye’de sanal varlıkların yasal altyapısı’, ARC Law Firm kurucusu değerlendirdi

ARC Law Firm Kurucusu Cemal Araalan, 5G5D kapsamında crypto.news Türkiye’ye verdiği özel röportajda, Türkiye’de sanal varlıkların yasal altyapısı konu başlığı altında başlıca sanal varlıkların mülkiyet haklarının gerçek dünyadaki karşılığı ve miras hukuku çerçevesi altında nasıl değerlendirildiğine dair görüşlerini bizlerle paylaştı.

5G5D röportaj formatı içerisinde uzmanlar hafta içleri her gün bir konu başlığı altında merak edilen tüm soruları cevaplamakta. Bu hafta ise konu başlığı “Türkiye’de sanal varlıkların yasal altyapısı” olarak belirlenmiştir.

Kripto paralar, Bitcoin önderliğinde bilinirlik kazanmış, kısmen yeni bir varlık türüdür. Bu sanal varlıklar bazı ülkelerde sadece yatırım aracı olarak kabul görmüşken El Salvador gibi kimi ülkelerde ise yasal para birimi olarak kabul edilmiştir ve hem yatırım hem de ödeme aracı olarak kullanılmaktadır.

Bitcoin, nitelikli fikri tapular ve sanal mülkler, yasal açıdan hemen her ülkede farklı değerlendirilmektedir. Örneğin 11 Eylül 2024’te İngiltere parlamentosuna sunulan yasa tasarısında NFT’ler dahil sanal varlıklar kişisel mülk olarak değerlendirilmesi gerektiği bilgisi yer alıyor.

ABD ise Mart 2014’te ilk yasal adımları atmış olup Bitcoin ve diğer kripto para birimlerini sanal varlık yerine “mülk” olarak gördüğünü açıkladı. Nijerya, Suudi Arabistan ve Türkiye dahil birçok ülkede ise kripto mülkiyet haklarına ilişkin çalışmalar devam etmektedir.

Sonuç olarak dört yıldan uzun bir süredir kurduğu hukuk bürosunda kripto dahil farklı sektörlerdeki firmalara hizmetini sunan ve popüler haber sitelerinde köşe yazarlığı yapan Cemal Araalan’a bir yönetici olarak Türkiye’de sanal varlıkların yasal altyapısına dair ne tür çalışmaların yürütüldüğünü sorduk.

Blockchain üzerindeki varlıkların (NFT’ler, sanal mülkler vb.) mülkiyet hakları nasıl korunur ve bu haklar gerçek dünyada nasıl tanınır?

Öncelikle kripto varlık platformları veya Metaverse platformları gibi sanal platformlar ile müşteriler arasında genelde “Use of Terms” denilen ve Türkçe’ye “Kullanıcı Sözleşmesi” olarak nitelendirilebilecek elektronik sözleşmeler vasıtasıyla kullanıcı ve platform arasında bir sözleşme ilişkisi kurulmuş olmaktadır. Dolayısıyla, özellikle Türk Hukuku açısından konuya bakıldığında, her ne kadar NFT, sanal mülk veya kripto varlık olarak addedilen dijital varlıkların hukuken uygulamada eşya, eser gibi hukuken önem teşkil eden nitelikleri tartışmalı dahi olsa, özellikle kullanıcılar açısından akdedilen bu sözleşmelerin borçlar hukuku bağlamında kullanıcıya, herhangi bir sözleşmeye aykırılık noktasında bir alacak hakkı tanıdığını düşünüyorum.

Ancak, yukarıda belirttiğim gibi hukuki düzlemde kripto varlıklar üzerinde eşya hukuku açısından bireylere bir mülkiyet hakkı tanıyıp tanımadığı halen Türkiye’de de dünyada da doktrinsel açıdan tartışmalı bir mesele. Burada statik bir yaklaşım olarak kripto varlıkların özellikle “cismanilik” unsurunu sağlamadığı gerekçesiyle birtakım yazarlar bu varlıkların eşya olarak nitelendirilemeyeceği görüşünde. Ancak bu görüşün aksine, konuyu dinamik bir yaklaşım çerçevesinde ele alan bazı yazarlar kripto varlıkların cismanilik unsurunu karşılamasalar dahi kıyasen taşınır eşyaya dair mülkiyet hükümlerinin kripto varlıklar açısından uygulanabileceğini belirtiliyor. Ben kendimi ikinci görüşe daha yakın hissediyorum. 

Kripto paraların miras hukuku kapsamındaki yeri nedir? Türkiye’de bu konuda ne tür yasal boşluklar bulunuyor?

Öncelikle kripto varlıkların ölüm halinde, murisin terekesi kapsamında değerlendirilip değerlendirilmeyeceği konusunda net bir mevzuat hükmü ülkemizde şu an için yok. Bu konuda aslında bence kripto varlıklar açısından önemli bir yorum imkânı getiren geçmişte Antalya 6. Bölge Adliye Mahkemesi (“BAM”)’nin önemli bir kararı söz konusu idi. Bu kararda, trafik kazasında ölen eşinin mirasçısı olarak kendisinin ve müşterek çocuklarının kaldığını, eşinin ölümünden önce kullanmakta olduğu iPhone marka telefonun bulunduğu, iPhone marka telefonlara özel bulut servisi olan iCloud sisteminde yer alan fotoğraflar, ses kayıtları, videolar, harici medya dosyaları, e-mail, dokümanlar ve notlar gibi pek çok verinin yer aldığını belirterek bu dijital varlıkların tereke kapsamında tespiti ile ilgili dava açılmıştı.

Söz konusu BAM kararı ile bu dijital varlıkların “muris” denilen ölen kişinin dijital malvarlığı kapsamında değerlendirilmesi gerektiğine yönelik bir tespite yer verilmişti. Özellikle yurt dışında kripto varlıkların mirasa konu olabileceğine dair çeşitli kararlar söz konusu. Dolayısıyla, burada bahsi geçen BAM kararından hareketle ileride kripto varlıkların da miras hukuku kapsamında değerlendirilebilmesinin yolunun açıldığını düşünüyorum. Ancak, tabii ki, uygulamada ölen kişiye ait özel anahtar bilgisi bilinmediği takdirde mirasçıların söz konusu kripto varlıklara nasıl ulaşabileceği mahkemenin bu bağlamda ne gibi önlemler alabileceği konusunda halen belirsizlik söz konusu.   

Bir NFT’nin sahtesi yapılarak satılması durumunda, haksız rekabet hukuku nasıl devreye girer?

NFT’ler özellikle 2021 yılının popüler bir kavramı olması sebebiyle özellikle işin telif hukuku boyutu itibarıyla yurt dışında ve Türkiye’de farklı uyuşmazlıklar yaşandı. Kamuoyuna yansıyan ve benim önemsediğim bir haberde, Ressam Yiğit Mohaç Yücel Cem Karaca’ya benzettiği bir portreyi NFT formatında “OpenSea” adlı NFT pazar yerinde satışa çıkarması sonucu, oğlu ve yasal mirasçısı konumundaki Emrah Karaca, Ressam Yücel’in bu hareketi karşısında satışın önlenmesi amacıyla ilgili mahkemeden ihtiyati tedbir talep etmişti.

O süreçte yine yanlış hatırlamıyor isem, istinaf aşamasında Emrah Karaca’nın NFT ile ilgili ihtiyati tedbir talebi yüksek mahkeme tarafından olumlu değerlendirdi. Aslında bu karar, Türkiye’de NFT konusunda, cismani birer varlık olmamalarına rağmen temsil ettikleri ekonomik olgu dikkate alınarak bu varlıklar üzerinde ihtiyati tedbir gibi geçici koruma tedbirinin alınabildiğini gösterdiği için bence önemli bir karardır. Haksız rekabet olgusu noktasında ise, NFT’ler açısından kanunen gerekli şartların sağlanıp sağlanamadığına dair bir değerlendirme yaparak karar verilmesi doğru olacaktır. 

Kripto cüzdanıma bilgim dışı kripto para gönderildi, bildirmem gerekir mi?

Bu sorunun cevabı hiç kuşkusuz evet olmalı. Buradaki önemli olgu aslında eğer bilginiz dışında size bir kripto varlık iletiliyor ise kimden ve ne maksatla gönderildiğini bilmeniz. Zira, uygulamada sık denk geldiğimiz sorunlar, örneğin kripto varlık borsalarında müşteriler borsaya kayıt olmadan önce KYC (Müşterini-Tanı) denilen belirli aşamaları geçerek ilgili kripto varlık borsasına üye olur ve bu şekilde işlem gerçekleştirir.

Bunun en önemli sebebi, ileride kara para aklama veya terörizmin finansmanı gibi bir olgunun önüne geçebilmek noktasında kripto varlık platformlarının müşterilerini tanıması gerekir. Bireyler arasında kripto varlık transferlerinde, pek tabii ki, durum borsalardaki gibi olmasa dahi, yukarıda bahsettiğim gerekçe ile ilgili kripto varlığın kimden ve hangi sebeple geldiğini bilmeniz sizin menfaatinize olacaktır. Eğer bu transfer bir borsa veya DeFi platformu vasıtasıyla gerçekleşti ise, ilgili borsaya veya DeFi platformunu kendi imkânlarınız çerçevesinde bilgi verilmesi ileride sizi birçok sakıncalı durumdan koruyabilir. 

Yeni doğan çocuğa Bitcoin ya da herhangi bir kripto para biriminin ismi verilebilir mi?

Ad, genel itibarıyla kişileri, diğer kişilerden ayırt eden ve toplumsal ilişkilerde onu belirlemeye yarayan bir işarettir. Ad, Türk hukukunda bir kişilik hakkı olarak kabul edilmektedir. Başka bir deyişle, ad üzerindeki hak, hukuken korunması gereken kişisel bir değerdir.

Eski Nüfus Kanunu m. 16/V’ye göre, mahalli kültürümüze, ahlak kurallarına, örf ve adetimize uygun olmayan ve kamuyu inciten adların konulması geçmişte yasaktı. Ancak, Nüfus Kanununun yerine yürürlüğe giren 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununda benzer bir sınırlama bulunmamaktadır. Bu sebeple günümüzde artık ahlaka aykırı olmaması şartıyla her türlü adın kullanılması mümkün gözükmektedir. Ayrıca, 1353 Sayılı Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun’a aykırı olmamak kaydıyla, ismin yabancı kökenli olmasında da hukuken bir engel bulunmamaktadır.