Web3’de gözetim, zincir üstü veri sahipliğine ihtiyacımız olduğunu kanıtlıyor | Görüş
Blockchain, her işlemi kayıt altına alıp açık bir şekilde göstermesiyle ünlüdür. Her şeyin görülebildiği camdan bir ev gibidir ve bu onun en büyük satış noktası olmuştur. Ancak bir sorun var: bu dünya çok “şeffaf”. Sanki cam duvarlı bir odaya girmişiz de, biz dışarı bakabilirsek başkalarının da içeri bakabileceğini unutmuşuz gibi. Bu kristal berraklığındaki dünya bize tüm bilgilerin özgürce aktığı internetin (Web1) eski günlerini hatırlatıyor. Ne yazık ki, Web1’in Web2’ye dönüştüğü ve verilerin toplanmaya, analiz edilmeye ve paraya dönüştürülmeye başlandığı dünyaya da benzemeye başladı. Çevrimiçi hareketlerimizin bizim haberimiz olmadan izlendiği ve hala da izlenmekte olduğu bir dünya.
Blok zincirinin güzelliği dürüstlüğünde ve bütünlüğünde yatıyor, ancak aynı zamanda aşırı şeffaflığın riski de bir yandan göz kırpıyor. Teknoloji devlerinin çevrimiçi etkinlikleri sürekli izlediği ve veri topladığı Web2’de olduğu gibi blockchain’in erişebilirliği, meraklı herkesin dijital eylemlerimizi gözlemlemesine olanak tanır. Yani, finansal veriler açıkta görünür (Web2’de hassas ve şifrelenmiş veriler olarak kabul edilir).
Blok zinciri, dijital varlığımız üzerinde bize yetki veren devrimci bir alan olarak öngörülmüştü. Ancak teknoloji ilerledikçe, kullanıcı özerkliğine saygı duyan, şeffaf ancak kontrollü bir dijital ortam sunan bir blok zinciri deneyimi vadeden bir orta yol arayışına geçildi.
Akvaryumda yaşamak
Blok zincirindeki bu yeni şeffaflık düzeyi yenilikçi olmakla birlikte bazı riskleri de beraberinde getirmektedir. Open Ledger (Açık Defter), iki ucu keskin bir kılıçtır. Kullanıcılar, özellikle de blok zinciri dünyasında yeni olanlar, beklemedikleri risklere maruz kalabilir. Tüm işlemlerinin görünürlüğü, kötü niyetli aktörlerin ikna edici dolandırıcılıklar yapmak için işlem verilerini kullandığı hedef odaklı kimlik avı saldırılarına yol açabilir.
Bu güvenlik açığı, bireysel gizlilik kaygılarının ötesine geçerek Web3’ün savunduğu merkeziyetsizlik hususuna bağlanmaktadır. Merkezi olmayan bir gelecek vaadi, kullanıcıların güçlendirilmesi ve güvenlik temelleri üzerine inşa edilmiştir ancak bu düzeyde bir açık, zincir üstü şeffaflıktan nasıl yararlanacağını bilenlerin elinde istemeden de olsa gücün merkezileşmesine yol açabilir.
Ademi merkeziyetçiliğin temelinde bireyin güçlendirilmesi ve Web2’yi karakterize eden merkezi kontrolden uzaklaşılması yatmaktadır. Ancak blok zinciri şeffaflığının mevcut durumu, ortadan kaldırmaya çalıştığı dinamikleri istemeden de olsa çoğaltabilir. Her işlemin online bir “kitapta” saklandığı bir dünyada, güç dinamikleri bu bilgilere erişebilen, analiz edebilen ve bunlardan yararlanabilenlere doğru kayar.
Bu senaryo, az sayıda bilgili kişinin çok sayıda kişi üzerinde orantısız bir etkiye sahip olduğu yeni bir dijital uçuruma yol açabilir. Ademi merkeziyetçiliğin temel ilkelerine meydan okuyarak, potansiyel olarak selefinin merkezi, kontrollü ortamını yansıtan bir Web3’e yol açabilir.
Gümüş kurşun
Bu zorluklar karşısında, zincir üstü veri sahipliğini savunmak çok önemli bir çözüm olarak ortaya çıkmakta, Web3’ün merkezi olmayan yapısını korumak için bir umut ışığı olmaktadır. Blok zinciri veri sahipliği, tüm mekanizmayı pasif şeffaflıktan aktif kontrole kaydırmaktadır.
Yeni yaklaşım benimsenirse kullanıcılara dijital varlıklarının dizginlerini teslim ederek, onlara neyin görünür neyin gizli kalacağını seçme yetkisi verilebilir. Zincir üzerinde veri sahipliği, kontrolü kullanıcılara geri vererek gözetim sorununu doğrudan ele alır ve blok zincirinin pasif bir kamusal bilgi defteri (ledger) yerine bir zıplama rampası olarak kalmasını sağlar.
Kullanıcılara verilerini ve işlem görünürlüklerini kontrol etme yetkisi vermek, blok zincirinin gerekli şeffaflığını ve kullanıcı özerkliğini dengelemenin anahtarıdır. Bu kontrol, bireylerin işlemlerini gizli tutarken gerekli bilgilerini herkesle paylaşmalarına olanak tanıyan gizlilik artırıcı protokoller veya seçici ifşa mekanizmaları gibi çeşitli yollarla uygulanabilir.
Vitalik Buterin, zincir üstü şeffaflıkla ilgili yaklaşıma heyecan verici bir dokunuş getiriyor. Yazılarında, blok zinciri dünyasında gizlilik ve düzenlemenin el ele gittiğini sık sık öne sürüyor. Blok zincirindeki her şeyin açık olması gerektiği yönündeki eski inanca meydan okuyor. Kısaca iki dünyayı birbirine bağlayan bir yol olduğunu düşünüyor. Buterin’in belirttiği gibi:
“Birçok durumda, gizlilik ve mevzuata uygunluk birbiriyle uyumsuz olarak algılanmaktadır; gizliliği artıran bir protokol, kullanıcılarının fonların kaynağına ilişkin belirli özellikleri kanıtlamasına olanak tanıyorsa, daha iyi bir hale getirebiliriz.”
Tüm bunları blok zincirinde yalnızca ihtiyacınız olan şeyleri göstermenizi sağlayan dijital kepenkler olarak düşünün; örneğin tüm hayat hikayenizi ifşa etmeden paranızın nereden geldiğini kanıtlamak gibi. Gerektiğinde kimliğinizi gösteren ama paranızı saklı tutan sihirli bir cüzdana sahip olmak. Bu araçlar verilerimizi gizli tutmamızı sağlarken her şeyin yasal ve kurallara uygun olduğundan emin olmamızı sağlar. Bu oldukça önemli çünkü bir akvaryumda yaşıyormuş gibi hissetmeden blok zinciri dünyasının bir parçası olabiliriz.
Blok zinciri için bir dönüm noktasındayız. Blockchain her şeyi gösterme konusunda muazzamdı ama belki de biraz fazla gösterdi. Web3, internetin Web2’ye dönüşmeye başladığı ve her tıklamanın izlenmeye, not edilmeye ve analiz edilmeye başlandığı Web1’e benzemeye başladı. Bilginin merkezi olmadığı ve kullanıcıların kendi verilerine sahip olduğu Web3’te mi kalmak istiyoruz, yoksa bir kez daha veri temellükünden kâr edecek olan Web4’e mi girmek istiyoruz? Cevap açık: Web3’te veri sahipliği ile kullanıcıları güçlendirmemiz gerekiyor.
Kumandayı elimize almanın ve neyi gösterip neyi gizli tutacağımıza karar vermenin zamanı geldi. Kullanıcılar blok zinciri trenindeki yolcular değildir; treni onlar sürer. Blok zinciri, kimin gözetlediği konusunda endişelenmeden herkesin manzaranın tadını çıkardığı bir yer olmalı.
