Kripto para caiz mi: kripto para yatırımın dini hükmü

Bitcoin’in piyasaya sürüldüğü 2009 yılından bu yana dijital paraların yükselişi, finansal sistemin dinamiklerini köklü bir şekilde değiştirmiştir. Özellikle kripto paraların, yatırımcılar arasında popülerlik kazanması ve ticaretin yeni bir boyut kazanması, bu varlıkların caiz olup olmadığına dair tartışmaları beraberinde getirdi.

Türkiye gibi islamiyetin daha yaygın olduğu bölgelerde “Kripto para caiz mi?” gibi soruların sorulması oldukça normaldir. İslam hukuku açısından bu sorunun yanıtı, yalnızca finansal açıdan değil, aynı zamanda etik ve sosyal boyutlarıyla ele alınmalıdır.

Kripto para birimleri ilk defa 2009 Ocak ayında piyasa sürülen Bitcoin ile giderek popülerleşmeye başlamıştır. CoinGecko verilerine göre borsalarda listelenen 20 binden fazla kripto para birimi mevcut olup hangilerinin İslam dini açısından helal kabul edildiği bilinmemektedir.

Bu tartışmalı olan alana yönelik akademisyenler ve ilahiyatçılar farklı görüşlere sahiptir.

Kripto para caiz mi?

Kripto paraların caiz olup olmadığı, İslam hukukunun temel prensipleri ve değerleri çerçevesinde ele alınmalıdır. Dijital varlıklar, merkeziyetsiz yapıları ve şeffaf işlem kayıtlarıyla dikkat çekerken, riskli spekülasyon unsurları taşıdıkları için caiz olup olmadığı konusunda tartışmalara konu olmakta.

Dini otoriteler, kripto paraların amacını, kullanım alanlarını ve doğasını değerlendirerek, bu varlıkların İslam hukuku ile uyumlu olup olmadığını araştırmaktadır. Örneğin; sanal varlıkların alışveriş, bağış veya sosyal projelerde kullanımı, caizlik açısından olumlu bir değerlendirme alabilir. Ancak, bu kullanımın finansal riskler ve spekülatif unsurlar içermemesi, İslam hukuku açısından önemlidir.

Akademisyen, Kur’an Araştırmacısı ve Yazar Osman Caner Taslaman, 24 Mart 2021’de verdiği röportajda “Eğer ki Kur’an’dan bir şeyin haram olduğunu çıkartamıyorsanız, o otomatikman helaldir” diyor. Kur’an’da batıl yollarla para kazanmak olarak adlandırılabilecek sayılan haramlar içerisinde dijital varlıkların olup olmadığı sorulduğunda ise zorla insanlara dayatılan veya aldırılan bir şey olmadığı sürece helaldir şeklinde belirtilmekte.

Taslaman, kripto paraların faiz ile ilişkilendirilip ilişkilendirilemeyeceği sorulduğunda da, “Lütfen Kur’an’dan hangi ayete göre bunun haram olduğunu söyleyebilir misiniz?” şeklinde cevap verdi ve ekledi:

“Yani şimdi biz kripto para alın, bu iyidir de demiyoruz. Aklınızı çalıştırın. Bu bir ticari metadır. Kimisi fındığa yatırım yapar, kimisi demir yatırım yapar, kimisi petrol hissesi alır. Araştırın. Kur’an’daki tanımlanan hiçbir haramın içine bunu sokamazsınız.”

Osman Caner Taslaman, Akademisyen, Kur’an Araştırmacısı ve Yazar

Kripto paraların doğası, kullanım alanları ve yatırım amaçları, caizlik kriterleri ışığında derinlemesine incelenmesi gereken unsurlardır. Dini otoritelerin ve alimlerin bu konuda farklı görüşler geliştirmesi, toplumda önemli bir tartışma ortamı yaratmakta ve bireylerin yatırım kararlarını doğrudan etkilemekte. Peki, İslam hukukunda bir şeyin caiz olup olmadığını belirleyen kriterler nedir?

İslam hukukunda caizlik kriterleri

Kripto para helal mi sorusu sıkça sorulmaktadır. İslam’da caizlik, herhangi bir ekonomik faaliyet veya varlığın, faiz, spekülasyon, dolandırıcılık gibi haram unsurlar içermemesi gerektiği anlamına gelir. Söz konusu kavram, ekonomik faaliyetlerin adil, şeffaf ve topluma fayda sağlayacak şekilde yürütülmesini gerektirir.

Faiz alımı, spekülasyon ve dolandırıcılık gibi haram unsurlar, bireylerin ve toplumun mali istikrarını tehdit edenler olarak değerlendirildiği için, bu tür unsurlar içeren her türlü işlem ve varlık İslam hukukuna aykırı kabul edilir. İslam’da caizlik ve haram unsurlar ile ilgili birkaç örnek vermek gerekirse, bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Faiz (Riba): Bankadan kredi alan bir kişi, aldığı kredi üzerinden faiz ödemek zorundadır. Bu durum, faizli işlem olarak değerlendirildiği için İslam’da haram kabul edilir. Alternatif olarak, kâr ve zarar ortaklığına dayanan mudaraba veya musharaka gibi İslami finansman yöntemleri bu tür faizli işlemlerin yerine geçebilir.
• Spekülasyon (Garar): Bir yatırımcı, bir varlığın gelecekteki fiyatı üzerine spekülasyon yaparak ticari işlem gerçekleştirirse, bu durum belirsizlik ve risk taşıdığından İslam hukukuna aykırı olabilir. Örneğin, bir yatırımcı gelecekte değer kazanacağına inandığı bir kripto parayı, henüz kesinleşmemiş bir bilgiye dayalı olarak satın alıyorsa, bu işlem spekülatiftir. Dolayısıyla, kripto para alım satımı caiz mi sorusuna net bir yanıt verilememekte.
• Dolandırıcılık: Bir ticari işlemin şeffaf olmaması veya aldatıcı bilgilerin verilmesi durumunda dolandırıcılık söz konusudur. Örneğin, bir dijital varlık projesinin yatırımcılara sunduğu verilerin gerçeği yansıtmaması ve yatırımcıların yanıltılması kripto dolandırıcılığı olarak kabul edilir ve bu haramdır.

İktisat Uzmanı Mahfi Eğilmez, paylaştığı bir makalede faiz ve yasak konusu değinmiştir. Eğilmez, faizin haram olduğunun, tüm dini kitaplarda yer almasına rağmen, bu yasakların farklı toplumlar, dinler ve mezhepler tarafından çeşitli şekilde yorumlandığını belirtti.

Bazı toplumlar bu yasağa uymaktan kaçınırken, bazıları ise onu katı bir şekilde uygulamıştır. Faiz, ekonomiyi olumsuz etkileyebilecek tehlikeli bir unsur olup, doğru yönlendirilmediğinde büyük sorunlara yol açabilir. Faiz uygulamalarının düzeltilmesi, yanında destekleyici önlemler olmadan ekonomiyi iyileştirmeye yeterli olmayabilir.

Kripto para kullanımının dini hükmü

Kripto para yatırımı caiz mi konusu oldukça kapsamlıdır. Din İşleri Yüksek Kurulu’na göre, kullanıcılar arasında değerli bir değişim aracı olarak genel kabul gören ve güven veren her türlü paranın kullanımı, İslam açısından caizdir. Burada dikkat edilmesi gereken önemli noktalar var. Bir para biriminin, üretim sürecinde, dolaşım aşamalarında ve muhataplık ilişkilerinde belirsizlik barındırmaması, aldatma yani tağrir amacıyla kullanılmaması ve belirli bir kesimin haksız yere zenginleşmesine yol açmaması gerekmekte.

Son yıllarda ortaya çıkan birçok kripto para, bu genel ilkeler doğrultusunda dikkatlice değerlendirilmelidir. Özellikle, içerdikleri ciddi belirsizlikler, aldatma riski ve güvencesizlik gibi unsurlar taşıyan sanal varlıklar, kamuoyunda “Ponzi sistemi” olarak bilinen uygulamalara benzer şekilde, belirli kişilerin haksız ve sebepsiz zenginleşmesine yol açabilir. Benzer yapıdaki kripto paraların kullanımı, İslam hukuku açısından caiz değildir. Bu bağlamda, coinler helal mi sorusuna projenin faaliyetlerine göz atılarak bir cevap verilebilir.

Kripto para madenciliği caiz mi?

Kripto madenciliği, uzun vade getiri sunan sadık yatırımcılar tarafından kullanılan bir yatırım yöntemidir. Yatırımcılar, bilgi işlem gücünü kullanarak blok zincirinde blok üretimine destek olur ve karşılığında ödüllendirilir.

Kripto para ticareti caiz mi değil mi olduğu madencilik tarafındaki cevabı daha nettir. Sanal varlık madenciliğinin caiz olup olmadığı da merak edilen bir diğer unsurdur. İslam hukuku açısından kripto para madenciliğinin caiz olup olmadığı, madenciliğin nasıl gerçekleştirildiğine ve süreçteki unsurlara bağlıdır. Eğer madencilik işlemi adil, şeffaf ve spekülatif unsurlar içermeden yürütülüyorsa, bu durum caiz kabul edilebilir.

Dijital varlık madenciliğinin çevresel etkileri de önemli bir faktördür. Yüksek enerji tüketimi ve çevresel zararlar, bazı dini otoriteler tarafından eleştirilmektedir. Bu durum, kripto para madenciliğinin caiz olup olmadığına dair tartışmaları körükleyebilir. İslam’ın evrensel mesajı içerisinde çevre duyarlılığı önemli bir yer tutar.

Karabük Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğretim üyesi Yakup Koçyiğit’e ait bir makalede belirtildiği üzere, maddi getirisi ne olursa olsun insan sağlığına zarar veren uygulamalardan kaçınmak, dini ve manevi bir sorumluluk olarak kabul edilmelidir.

Özet

Sonuç olarak “Kripto para caiz mi?” sorusunun birçok cevabı var. Sanal varlıkların caizlik meselesi, İslam hukuku açısından birçok faktörü göz önünde bulundurarak derinlemesine ele alınmalıdır. Faiz, spekülasyon ve dolandırıcılık gibi haram unsurların varlığı, kripto paraların ve madencilik faaliyetlerinin değerlendirilmesinde önemli bir rol oynamakta.

Yatırımcıların, kripto paralarla ilgili olarak dini ve etik değerlere uygun bir yaklaşım benimsemesi, sürdürülebilir ve adil bir finansal sistemin oluşturulmasına katkıda bulunacaktır. Modern finansal araçlar olarak nitelendirilebilecek dijital varlıkların kullanımı, sadece maddi kazançlar üzerinden değil, aynı zamanda toplumsal ve çevresel sorumluluklar açısından da değerlendirilmelidir.

Dileyen Türk vatandaşları kripto para alım satımı caiz mi sorusunu ALO FETVA 189 numarası üzerinden bilgi sahibi bir uzmana sorabileceğini belirtelim.

SSS