Kriptoda ilk DEX teklifi veya IDO nedir?

Kripto piyasası, yeni projelere ilk kez satışa çıkıp yatırım toplama imkânı tanıyan ilk DEX teklifi veya IDO yeteneğiyle ünlüdür. 2023’te risk sermayedarlarından 10,7 milyar dolar toplandı ve önceki yıl bu miktarın üç katıydı. IDO nedir, nasıl ortaya çıktı ve ICO ile arasındaki farkı neler tarihsel bakış açısıyla cevaplayalım.

Kripto paralar en küçük bireysel yatırımcıya bile açık bir piyasadır. En yaygın biçimleri ilk DEX teklifi veya IDO olan çok farklı kitle fonlaması yöntemine sahiptir.

IDO nedir?

İlk DEX teklifi veya IDO, kripto projelerinin merkeziyetsiz borsalar (DEX’ler) aracılığıyla fon toplayabileceği bir yöntemdir. DEX’ler ise kullanıcıların kripto para alıp satabildiği borsalardır ve geleneksel bir borsadan farklı olarak herhangi bir projeden sorumlu merkezi bir otorite veya ekip yoktur.

Burada işlemler, akıllı sözleşmeler kullanılarak otomatik olarak gerçekleştirilir. Yeni projelere erken yatırım yapmak isteyenler önce token stake etmesi beklenir. IDO yani ilk satıştan elde edilen gelir projeyi finanse etmek için kullanılır. Erken yatırımcılar genellikle tokenları projenin büyümesiyle birlikte değer kazanacağı umuduyla satın alır.

Elbette, bu uygulama yani ilişkili projenin değer kazanacağı ve yatırımcıya temettü ödeyeceği umuduyla bir varlık satın almak, belirsiz düzenleyici bir alana girer. ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) sıklıkla IDO tokenları menkul kıymet olarak görmektedir ve Türkiye Maliye Bakanlığı’nın ise henüz bir yaklaşımı bulunmamaktadır.

Bununla birlikte, IDO’lar popüler bir fon toplama aracı olmaya devam ediyor. Yakın zamanda kurulan Enjinstarter adlı IDO platformu, önemli bir yatırım getirisi (ROI) sağladı ve IDO’nun kripto dünyasındaki kullanım alanını gözler önüne serdi.

IDO nasıl çalışır?

IDO’lar, bir kripto projesini finanse etmek için merkeziyetsiz bir borsada token satışı yaparak çalışır. Adım adım nasıl çalıştığı şu şekilde açıklanabilir:

1. Proje, bir merkeziyetsiz borsada (DEX) token listeler ve bir duyuru yayınlar
2. Kullanıcılar, satışları IDO platformundan veya doğrudan merkeziyetsiz borsadan erişir
3. Ardından, kripto cüzdanlarını platforma bağlayarak tokenı doğrudan IDO platformundan veya DEX’ten satın alır
4. Token satışından elde edilen gelir proje fonlarına eklenir
5. Bazı durumlarda kullanıcılar token satın aldıkları için gelecekte bir airdrop ödülü alabilir
6. IDO’lar, bir tokenın dolaşımını ve popülerliğini artırmaya da yardımcı olur
7. Proje ekibi için önemli bir avantaj, merkeziyetsiz borsada listelemenin, genellikle ek ücret talep eden merkezi borsa listelemelerine kıyasla daha ucuz olmasıdır. IDO tokenları genellikle ana IDO gerçekleştirildikten sonra satıldığında yatırımcılar için nispeten daha pahalı olabilir

Bu nedenle, IDO platformları yeni projeler arasında yaygın kullanılır.

İlk DEX teklifi (initial dex offering), herhangi bir düzenleyici sorunla karşılaşılmadığı sürece fon toplamak için harika bir yol olabilir. Ancak, durum her zaman bu şekilde değildir. Kriptoda IDO nedir ve tercih edilmeli mi sorusu ülkelerin yasal açıdan yaklaşımına göre farklı cevaplanabilir.

IDO kavramının ortaya çıkışı

Kısmen yeni yaklaşım olduğundan IDO nasıl ortaya çıktı topluluk net kavrayamamakta. 2017 ve 2018 yıllarında ICO’lar (Initial Coin Offering) büyük bir popülarite kazanmıştı ancak, ICO’ların düzenleyici belirsizlikler ve dolandırıcılık vakalarıyla anılması, yatırımcı güvenini sarstı. Bu dönemde, merkeziyetsiz finans (DeFi) ve merkeziyetsiz borsaların (DEX) yükselişi, yeni bir yöntemin doğmasına yol açtı.

Peki IDO ne demek, kelime anlamı ne? IDO açılımı, İngilizce “Initial DEX Offering” teriminin kısaltmasıdır ve Türkçe’de “merkeziyetsiz borsa teklifi” anlamına gelir. Bu yöntem, merkeziyetsiz projelerinin DEX’ler aracılığıyla fon toplamasına olanak tanır. IDO’lar, projelerin tokenlarını piyasaya sürerek yatırımcılardan kaynak sağlamasını sağlayarak sistemi otomatikleştirir.

Farklı piyasalarda olduğu gibi yeni kripto para projeleri ilk fon toplama turu olarak DEX platformlarını tercih edebilir. Kripto IDO’larında projeler, tokenlarını bir DEX’te listeler ve yatırımcılara sunar. Bu süreçte işlemler akıllı sözleşmeler kullanılarak otomatikleştirilir ve likidite, topluluk tarafından sağlanır.

IDO’lar yasal mı?

Bir IDO’nun yasal olup olmadığı, projenin kendisine ve tokenların satıldığı yargı alanındaki düzenleyicilere bağlıdır. Düzenleyiciler, IDO’ları genellikle durum bazında değerlendirir. Eğer bir proje, ilgili tokenın sadece proje gelirini artırmanın ötesinde kullanıma sahip olduğunu ve büyüme ile potansiyel olarak yatırımcıları zenginleştirdiğini kanıtlayabilirse, token menkul kıymet olarak sınıflandırılmaz.

Aksi takdirde, düzenleyiciler proje ekibinin menkul kıymet sattığını düşünebilir ve eğer kayıt dışıysa yasa dışı kabul edilir ve ekip üyeleri hakkında cezai işlem yapılabilir. Bu durum hem mali açıdan ekibi, hem de tokenda değer kaybı yaşanacağı için yatırımcıları etkiler.

En iyi IDO platformları hangileri?

İşte 2024 yılında IDO’lara katılabileceğiniz en popüler IDO platformları ve launchpadlerin bir listesi.

Oxbull

Şubat 2021’de başlatılan Oxbull, Cryptorank verilerine göre ilk DEX teklifi için hizmet sağlayan en büyük launchpad platformudur. OXB token, OxBull altyapısının yönetimde görev alır ve yeni projelerin pazarlama kampanyalarını en etkili ve düzenli şekilde başlatmaları için güvenilir fon sağlamalarına yardımcı olmayı amaçlar. Carlo, Catamoto ve Astra Nove gibi projeler yakın zamanda Oxbull platformu üzerinden çıkış yaptı.

Yazının yazıldığı tarihte Oxbull platformunun yatırım getirisi 4,55x oranında ve bugüne dek 7,69 milyon dolar fon toplandı. Platform her gün 21,81 milyon dolarlık işlem hacmi gerçekleştiriyor. OXB token ise 3,6 milyon dolar piyasa değeriyle en büyük 1.837. kripto para birimi konumunda.

Fjord Foundry

Fjord Foundry, bugüne kadar 997,1 milyon dolar fon toplayan ikinci en büyük IDO platformu. Platformunun yatırım getirisi 4,55x oranında ve bugüne kadar 947,7 milyon dolar fon toplamayı başardı. Mevcut durumda Fjord Foundry yaklaşık 150 yeni proje listelemekte.

Fjord Foundry, Likidite Bootstrapping Havuzları’nı (LBP’ler) güçlendiren yenilikçi bir platform ve balinaların ve botların zararlı etkilerini ortadan kaldırdığını iddia ediyor. Bu platform ile projelere tüm katılımcılar için eşit şartlar altında IDO katılımı imkânı vadediliyor.

DAO Maker

Üçüncü en büyük IDO platformu olan DAO Maker, 92,78 milyon dolar fon ile 0,55x yatırım getirisi oranına sahip. DAO Maker ayrıca, projelerin bir topluluk edinmesine yardımcı olmak için sosyal madencilik hizmeti sağlıyor.

DAO Maker’da yeni projelere yatırım yapmak için en az 500 DAO token stake edilmesi gerekiyor. Bu gereklilik tamamlandıktan sonra ilk DEX tekliflerine katılım sağlanabiliyor. Stake edilen DAO token miktarı arttıkça, getiri oranını arttıran bonus ödüller hediye edilmekte.

Ape Terminal

2023 yılında inşa edilen Ape Terminal, 2,48x yatırım getirisi ve 7,83 fon miktarı ile en büyük dördüncü IDO platformu konumunda. Bu platform, yatırımcılara enflasyon olmadan getiri imkânı sunuyor. IDO’lara katılım için kullanıcıların bağlı cüzdanlarında en az Ethereum zincirinde 50 dolar değerinde token bulundurmaları gerekmekte.

Polkastarter

Polkastarter, özellikle Polkadot ağ ekosistemindeki projeler için fon toplamaya odaklanan bir IDO platformu. Mevcut durumda 0,51x getiri oranına sahip ve bugüne dek 34,82 milyon dolar fon toplamayı başardı. Polkastarter üzerinde çıkış yapan en son projeler arasında Cookie3, Arrow Markets ve GAM3S yer alıyor.

Yeni IDO’lar nasıl bulunur?

Yeni IDO’ları bulmak için yukarıda değindiğimiz platformlardan herhangi birini kullanabilirsiniz. Bu şekilde, IDO kripto tokenlarını satın alabilir ve portföyünüzü çeşitlendirebilirsiniz.

Bir projeye yatırım yapmadan önce, projenin yasal ve düzenleyici durumunu kontrol etmek tavsiye edilir. Çünkü bir düzenleyici kurum, bir kripto projesi hakkında olumsuz karar verdiğinde, yatırımcılar lisanssız menkul kıymetler satın aldıkları için sorumlu tutulabilir.

Yeni IDO kripto projelerini popüler Telegram, Reddit ve Discord gibi çevrimiçi topluluklarda da bulabilirsiniz. Her zaman olduğu gibi, sosyal medyada kripto projelerinden bahsederken veya bu projeler hakkında bilgi alırken ekstra dikkatli olun, çünkü sektörde dolandırıcılıklar oldukça tehlikeli.

IDO nedir sorusunu ayrıntılarıyla cevapladıktan sonra, kısa bir araştırmayla yeni teknolojiler vadeden birçok proje bulabilirsiniz. Bilgili yatırımcılar, genellikle bir yatırıma karar vermeden önce, IDO projeleri de dahil herhangi bir projenin teknik dokümanını okurlar ve projenin itibarını ve uygulanabilirliğini değerlendirir.

IDO ve ICO arasındaki farklar neler?

IDO (Initial DEX Offering) ve ICO (Initial Coin Offering) arasındaki temel fark, tokenların listeleme platformlarıdır. ICO’lar, projelerin kendi web siteleri veya merkezi borsalar aracılığıyla token satışı yapıp fon topladığı yöntemlerdir. Bu süreçte, projeler genellikle merkezi bir otoriteye veya düzenleyiciye tabi olur.

IDO’lar ise tokenların merkeziyetsiz borsalarda (DEX’ler) listelenmesiyle gerçekleşir, bu da merkezi bir otoriteye ihtiyaç duyulmadan akıllı sözleşmeler aracılığıyla işlemlerin otomatik olarak gerçekleştirilmesini sağlar. IDO’lar genellikle daha düşük maliyetlerle ve daha hızlı bir şekilde gerçekleşirken, ICO’lar daha yüksek maliyetlere ve düzenleyici belirsizliklere sahip olabilir.

Özellik	ICO (Initial Coin Offering)	IDO (Initial DEX Offering)
Listeleme platformu	Kendi web siteleri veya merkezi borsalar	Merkeziyetsiz borsalar (DEX’ler)
Düzenleme ve otorite	Merkezi otoriteye veya düzenleyiciye tabidir	Merkezi bir otoriteye ihtiyaç duyulmaz, işlemler akıllı sözleşmelerle gerçekleştirilir
Maliyet	Genellikle yüksek maliyetler ve listeleme ücretleri mevcut	Daha düşük maliyetlerle gerçekleştirilir, listeleme ücreti yok ya da düşüktür
Hız	Yavaş ve bürokratik adımlar zorlayıcı	Hızlı ve otomatikleştirilmiş işlemler
Güvenlik ve düzenleme	Düzenleyici belirsizlikler ve yüksek güvenlik standartları olabilir	Şeffaf ve topluluk odaklı, düzenleyici belirsizlikler olabilir
Erişim ve likidite	Belirli coğrafi kısıtlamalar olabilir	Daha geniş erişim, likidite topluluk tarafından sağlanır

Peki diğer bir kavram olan IDO ve IEO arasındaki farklar neler? IDO’lardan ayrı olarak IEO’lar, merkezi borsalar (CEX’ler) aracılığıyla gerçekleştirilir ve projeler, tokenlarını merkezi borsada listeleyerek yatırımcılara sunar. IEO’lar ise merkezi borsaların güvenlik ve düzenleme standartlarına tabidir, bu nedenle genellikle daha yüksek maliyetlidir. Projeler, merkezi borsalara listeleme ve pazarlama ücretleri öder.

IDO’ların en büyük avantajı nedir bireysel olarak kavrayan yatırımcılar mevcut riskleri de göz önünde bulundurarak bir adım atması tavsiye edilir.

SSS