Merkezi kripto para borsası (CEX) nedir?

Merkezi borsa anlamına gelen CEX, küresel kripto para piyasalarının gelişiminde önemli bir faktördür. Bu makalede, merkezi kripto para borsası (CEX) nedir sorusuna net bir cevap verecek, nasıl çalıştıklarını açıklayacak, artılarını ve eksilerini inceleyeceğiz.

Merkezi kripto para borsası (CEX) nedir?

Merkezi borsa olarak bilinen CEX borsası, kripto para ticareti için kullanılan platformlardır. CEX’ler, alıcılar ve satıcılar arasındaki aracılardır ve merkeziyetsiz varlıkların ticaretini şeffaf bir şekilde mümkün kılar.

Merkezi kripto borsaları geleneksel çevrim içi aracı kurumlara benzer bir iş modeli kullanır, bu yüzden özellikle yeni kripto yatırımcıları arasında çok popülerdir. Hisse senedi ve forex yatırımcılarının zaten alışkın olduğu çevrim içi ticaret platformlarıyla aynı görünüm ve kullanıma sahiptirler. Örneğin; işlem hacmine göre ilk sırada konumlanan kripto borsası Binance, merkezi ticaret platformları arasında en popüler olanıdır.

Önde gelen CEX’ler genellikle kripto piyasalarına kolay erişim sunmanın yanı sıra denetime tabidir ve katı kurallara uyma hususunda net bir duruşa sahiptir. Bu durum da onları ticaret yapmak için daha güvenli platformlar haline getiriyor.

Dahası, merkezi borsalar kripto yatırımcıları ve kullanıcılarına için uçtan uca (P2P) para transferi, borç alma/verme ve staking gibi birçok finansal ürün ve hizmet sunar. CEX borsası nedir anladığımıza göre şimdi nasıl çalıştığına göz atabiliriz.

Merkezi bir borsa (CEX) nasıl çalışır?

Merkezi borsalar, yatırımcıların gönderdiği alım ve satım emirlerini işlemek için bir emir defter mekanizmasına sahiptir. Emir, dijital bir varlığı belirli bir fiyattan satın alma veya satma talebidir. Borsalar bu emirleri toplar ve bir eşleştirme motoru yardımıyla ilgili alım ve satım emirleriyle eşleştirir.

Çoğu CEX borsası, ticarete başlamak için kimliğinizi doğrulamanızı ve müşterini tanı (KYC) ve kara para aklamayı önleme (AML) gerekliliklerini sağlamanızı isteyecektir. Bu isteklerin yerine getirilmesi, tamamen yasal düzenlemelere uyumluluk yasalarına bağlıdır.

İlk bakışta karmaşık gözükebilir ancak net bir şekilde merkezi bir borsa (CEX) nasıl çalışır kavrayan yatırımcılar çoğu borsada sorun yaşamadan işlemlerini gerçekleştirebilecektir.

Tüm üye olma gerekliliklerinin tamamlanmasının ardından, platform cüzdanınıza kripto para veya Türk lirası veya Amerikan Doları gibi fiat para yatırmanız gerekir. Bazı ticaret platformlarında, kripto para satın almak için kredi kartı da kullanılabileceğini belirtelim.

Tüm bu adımlardan sonra, artık yatırım yapmaya hazırsınız demektir. Bir alış emri vererek istediğiniz dijital varlığı satın alabilirsiniz. Borsalar genellikle limit, piyasa ve kaybı durdur (stop-loss) emri gibi bir dizi emir türü sunar. Alış emriniz yerine getirildikten sonra, satın aldığınız kripto parayı cüzdanınızda görebilirsiniz.

Satın aldığınız kripto parayı ardından dilediğiniz farklı bir cüzdana transfer edebilir ya da saklayabilirsiniz. Borsalar, kullanıcı fonlarının güvenliğini sağlamak için güvenlik protokollerine sahip olsalar da platformda sakladığınız fonların özel anahtarlarını ellerinde tutarlar.

Bu, çoğu iflas gibi olumsuz bir durumda borsanın alacaklılara ödeme yapmak için kripto paraları kullanabileceği ve yatırımcıları “varlıksız” bırakabileceği anlamına gelir. Profesyoneller genellikle, Ledger veya Trezor gibi internet bağlantısına ihtiyaç duymayan donanım cüzdanlarını tercih eder.

Merkezi ve merkeziyetsiz borsalar arasındaki fark

CEX vs DEX farkı nedir diye merak ediyorsunuzdur. Şimdi, merkezi borsaların merkezi olmayan borsalardan ne kadar farklı olduğuna bir bakalım. Aşağıdaki tablo CEX’ler ve DEX’ler arasındaki farkları net bir şekilde özetliyor.

Kriterler		Merkezi Borsalar (CEX)	Merkeziyetsiz Borsalar (DEX)
Varlıkların Saklanması		Ticarete başlamak için sanal varlığı, gözetimini üstlenecek olan borsaya yatırmanız gerekir.	Varlıklarınızın tam kontrolünü elinizde tutarsınız ve merkeziyetsiz borsada işlem yapmaya başlamak için yalnızca cüzdanınızı bağlamanız yeterlidir.
Merkezi Olmayan Yönetim		Merkezi bir kuruluşun borsayı kontrol ettiği bir modele göre çalışır.	Operasyonları yürüten merkezi bir organizasyon bulunmaz. Bunun yerine, işlemler akıllı sözleşmelerle yönetilir.
Likidite		Kurumsal yatırımcıların varlığı, yapılandırılmış ve çoğunlukla düzenlenmiş bir ortamda faaliyet göstermek, yüksek likidite getiren geniş bir kullanıcı tabanını çeker.	Çok az önde gelen DEX’in önemli miktarda likiditesi var.
Düzenlemeler		Bazı CEX borsaları düzenlemeye tabidir.	Hükümetler, DEX’lerin kötüye kullanımıyla mücadele etmek için KYC önlemlerinin uygulanması gerektiğini söylerken, kullanıcılar için bir dereceye kadar gizliliği koruyacak düzenlemeler uygulanıyor. Yine de DEX’ler günümüzde hala daha tam olarak düzenlenmemiştir.
Ulaşılabilirlik		Bu çoğunlukla borsayı kontrol eden organizasyonun belirlediği politikalara bağlıdır. Kullanıcıların genellikle bir kimlik doğrulama işlemini tamamlaması gerektiğinden herkes CEX’te işlem yapamaz.	Bazıları minimum KYC şartlarının yerine getirilmesini istese de çoğu borsa kimlik kontrolü gerektirmeden herkese açıktır.

Merkezi borsaların artıları ve eksileri

Merkezi borsalarda kripto ticareti yapmanın avantajları şunlardır:

• Düzenlemeler ve çeşitli tüketici koruma politikaları nedeniyle daha güvenli bir ortam sunar.
• İşlemler, tek bir merkezi kuruluş tarafından gerçekleştirilmesi sebebiyle hızlı ve nispeten ucuzdur.
• Çoğu borsa, hack gibi olumsuz bir senaryoda kullanıcının zararını kapamak için fonlara sahiptir.

Merkezi borsalarda kripto ticareti yapmanın dezavantajlarıysa şunlardır:

• İşlemler tamamen şeffaf değildir.
• Kullanıcı fonları saklanır. Bu da onları saldırılara karşı hassas hale getirir ve potansiyel olarak kullanıcı fonlarının kaybına yol açar.
• Olası bir iflas durumunda, borsalar alacaklılara geri ödeme yapmak için kullanıcı fonlarını kullanabilir.
• Ciddi kesinti sürelerine yol açabilecek teknik sorunlara eğilimlidir.

CEX’te işlem yapmanın riskleri

Bir merkezi borsada işlem yapmanın en büyük riski, platformda yer alan cüzdandaki varlıklarınızı kaybetme ihtimalidir. Tarihin en önemli borsa saldırılarından bazıları 2014’te Mt. Gox, 2016’da Thodex 2021’de Bitfinex ve 2022’de FTX gibi merkezi borsalarda yaşandı. Tüm vakalarda milyonlarca dolarlık müşteri fonu kaybedildi. Çoğu kullanıcı günümüzde varlıklarını geri alabilmiş değildir.

Son birkaç yıldır, kullanıcılarını saldırılara karşı korumak ve etkilenen müşterilere geri ödeme yapmak için daha iyi önlemler aldıklarına dair merkezi kripto borsalarının açıklamaları bulunuyor.

Örneğin, bazı ticaret API’leri kullanıcılar için potansiyel olarak tehlikeli olabileceğinden OKX, 14 gün boyunca etkin olmayan ticaret ve para çekme izinlerine sahip API anahtarlarını otomatik olarak sonlandıran bir özelliği duyurdu.

Geri ödemelerle ilgili olarak bir blockchain ağı olan Harmony, Haziran 2022’de 100 milyon dolarlık Horizon Bridge istismarının mağdurlarını telafi etmek için 4,97 milyar ONE token mint etmeyi önermişti.

Merkezi kripto para borsası (CEX) nedir, detaylı bir şekilde açıkladığımız rehberin sonuna geldik. Umarım sorunuza net bir cevap verebilmişizdir. Kripto para sektörünün dalgalı bir yapıya sahip olduğunu ve yeterli bilgiye sahip olmadan dijital varlık yatırımına adım atmamanız gerektiğini anlamak çok önemlidir.

SSS